26.7.07

ΑΔΡΙΑΝΟΥ ΠΑΠΑΔΡΙΑΝΟΥ: Η συγγραφική δράση του Καστοριανού Ιωάννου Εμμανουήλ, συνεργάτη του Ρήγα Βελεστινλή

Ανάμεσα στους οπαδούς του εθνεγέρτη Ρήγα, οι οποίοι μαρτύρησαν στο Βελιγράδι στις 24 Ιουνίου 1798, συγκαταλέγεται και ο Καστοριανός Ιωάννης Εμμανουήλ, φοιτητής τότε της ιατρικής, ετών 24. Για την πολιτική δράση του εν λόγω συνεργάτη διαθέτουμε άφθονες πηγές, τα στοιχεία, όμως, τα οποία αναφέρονται στην συγγραφική του δράση είναι πολύ φτωχά. Γι' αυτό, στο σύντομο αυτό άρθρο μας, θα θέλαμε να συμπληρώσουμε κάπως το εν λόγω θέμα.

Στο δημοσιογραφικό όργανο "Εφημερίς", που εξέδιδαν οι Στατιστινοί αδελφοί Μαρκίδες Πούλιου, και συγκεκριμένα στο πρωτοφυλλάδιο του έτους 1797 χαιρετίζει την είσοδο του νέου έτους με πατριωτικά οράματα και σαφείς υπαινιγμούς για την συντριβή της τυραννίας και την ανάσταση της πατρίδας. Πρόκειται για ένα άρθρο που επιγράφεται "Ωδάριον συγχαριστικόν εις το Νέο Έτος, προσφωνηθέν τοις ομογένεσι τε και φιλοπάτρισιν υπό του Ιωάννου Εμμανουήλ του Καστοριανού, στίχοι 78".
Το ελληνικό αυτό στιχούργημα είναι γεμάτο από πατριωτικές εξάρσεις, τις οποίες αισθανόταν ο νεαρός αυτός οπαδός του Ρήγα. Γεννιέται όμως το ερώτημα, εκτός από το Ωδάριον, ποια ήταν η άλλη συγγραφική δράστη του Ιωάννου Εμμανουήλ;

Άλλα στιχουργήματα του Ιωάννου Εμμανουήλ, τα οποία συνέθεσε πριν ή μετά το Ωδάριον της πρωτοχρονιάς του 1797, δεν είναι γνωστά. Ξέρουμε ωστόσο, άλλες συγγραφικές επιδόσεις του, τις οποίες μας δίνει ένας αξιόπιστος τότε λόγιος, ο Γεώργιος Ζαβίρας. Ο λόγιος αυτός καταγόταν από την Σιάτιστα και είχε εγκατασταθεί στην Πέστη, όπου και πέθανε το 1804.

Ο Γ. Ζαβίρας, στο συγγραφικό έργο του "Νέα Ελλάς", μας πληροφορεί για τις σπουδές και το συγγραφικό έργο του νεαρού τότε Καστοριανού φοιτητή της ιατρικής, με τις εξής φράσεις: "Ιωάννης Εμμανουήλ, εκ Καστορίας, την μεν ελληνικήν γλώσσαν (=τα αρχαία ελληνικά) εμαθητεύθη παρά τω θείω αυτού Γεωργίω Λεοντίω(1), την δε λατινικήν και γερμανικήν ωσαύτως και τα φιλοσοφικά (=φιλοσοφία), αλλά και τις φυσικές επιστήμες ηκροάσετο τους εν Πέστη της Ουγγαρίας σοφούς. Μετά ικανόν χρόνον, μετέβη χάριν κρείτονας παιδείας εις Βιέννην της Αυστρίας, όπου και τανύν διατρίβει". Ο Γ. Ζαβίρας, όταν έγραφε την παράγραφο αυτή του έργου του, δεν είχε πληροφορηθεί ακόμη τι είδους σπουδές έκανε στην Βιέννη ο Ιωάννης Εμμανουήλ και ποιο το τέλος του(2). Ο Γ. Ζαβίρας ξέρει μόνο "ότι τανύν διατρίβει εις Βιένναν της Αυστρίας".
Ο λόγιος Γ. Ζαβίρας, συνεχίζοντας την περιγραφή του, αναφέρει: "Τω έτει 1792 μετέφρασεν εκ της γερμανικής βιβλιάριον τι, τοιαύτην επιγραφήν έχον: Εγκόλπον των παίδων εκ της γερμανίδος εις την κοινήν των νυν Ελλήνων διάλεκτον. Τω δε 1797 εξέδοτο εν Βιέννη, Στοιχείον της Αριθμητικής δοκίμιον παρά Αντωνίου Πίλχερη"(3).

Το Εγκόλπιον των παίδων δεν έχει βρεθεί ως σήμερα (βλ। Γ. Λαδα - Α. Χατζηδήμου, Ελληνική Βιβλιογραφία των ετών 1791-1795, Αθήνα 1970, σ. 125, αριθμ. 67. Α. Παπαδόπουλου, Ελληνική Βιβλιογραφία, τ. 1, Αθήνα 1984, σ. 159, αριθμ. 2133), είναι δε αμφίβολο, όπως παρατηρεί και ο Λ. Βρανούσης, αν τυπώθηκε. Ο Γ. Ζαβίρας, άλλωστε, ο οποίος συχνά αναγράφει και έργα ανέκδοτα (πολλά από αυτά είχε στην βιβλιοθήκη του ως χειρόγραφα), για το Εγκόλπιον γράφει μόνο ότι ο Ιωάννης Εμμανουήλ "μετέφρασεν", ενώ για την Αριθμητική γράφει "εξέδοτο" και μνημονεύει και τον τόπο εκδόσεως (Βιέννη) και τον τυπογράφο (παρά Αντωνίου Πίλχερη). Η Αριθμητική, βιβλίο 300 σελίδων, ήταν, καθώς φαίνεται, τότε και εξακολουθεί να είναι επί δεκαετίες, από τα καλύτερα βιβλία αυτού του είδους (για την Αριθμητική βλ. Γ. Λαδά - Α. Χατζηδήμου, Ελληνική Βιβλιογραφία των ετών 1796-1799, Αθήνα 1973, σ. 96, αριθμ, 73).


(1) Ο Καστοριανός Γεώργιος Λεοντίου, δίδαξε στην Βουδαπέστη και κατόπιν στο Novi Sad (στο Νεόφυτον των ελληνικών πηγών). Βλ.το δημοσιογραφικό όργανο "Εφημερίς", έτους 1797 (Προλεγόμενα), Αθήνα 1995, σ. 541, όπου και απόψεις του Λέανδρου Βρανούση.
(2) Οι Τούρκοι έπνιξαν τον Ιωάννη Εμμανουήλ και τον αδελφό του Παναγιώτη, στις 24 Ιουνίου του 1798.
(3) Την εξιστόρηση αυτή μας δίνει ο Γεώργιος Ζαβίρης, στο έργο του "Νέα Ελλάς", Αθήνα 1972, σ. 370 (φωτοτυπική επανέκδοση).




Σχετικά κείμενα:

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ