Ν.Δ. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΠΟΥΛΟΥ: Για τις «Μελωδίες από τη Βόρεια Εύβοια» του Μάρκου Φ. Δραγούμη*

ΟΔΟΣ 12.11.2015 | 811

Έκδοση του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών-Μουσικού Λαογραφικού αρχείου Μέλπως Μερλιέ

Το μεσημέρι της Κυριακής 17 Μαΐου διάβασα στην «Καθημερινή» εμπεριστατωμένο δημοσίευμα για την έκθεση ζωγραφικής του Νίκου Δραγούμη, που τα εγκαίνιά της, υπό την αιγίδα του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης, έγιναν στις 7 του μηνός.  Λίγες ώρες αργότερα ο γιος μου έφερε από την Αθήνα έναν επιβλητικό τόμο (με 495 σελίδες και 2 δίσκους) που τιτλοφορείται «Μελωδίες από τη Βόρεια Εύβοια». Καλή συγκυρία, γιατί ο Μάρκος Φ. Δραγούμης, που συγκρότησε τον τόμο, είναι ανεψιός του μακαρίτη Νίκου Δραγούμη, ο οποίος ήταν γιος του Στέφανου Δραγούμη και αδελφός του Ίωνος και του Φίλιππου, πατέρα του Μάρκου.

Δεν χρειάζεται να μιλήσω εδώ εκτενώς για την οικογένεια των Δραγούμηδων και την αφοσίωσή τους στον τόπο που κατοικούμε, την Ελλάδα. Θα μου επιτρέψει όμως ο αναγνώστης να επανέλθω στις συγκυρίες. Λοιπόν, ήλθαν έτσι τα πράγματα ώστε ξανάπιασα τον περασμένο μήνα την «Βατραχομυομαχία» και διαβάζοντάς την θυμήθηκα ότι στα βιβλία που φυλάω σε ιδιαίτερο ντουλάπι υπάρχει ένα μικρό κειμήλιο: Η μετάφραση αυτού του παρωδικού ποιήματος καμωμένη από την Ναταλία Δραγούμη, αδελφή του Ίωνα, του Νίκου και του Φιλίππου, γυναίκα του Παλληκαριού, εννοώ του Παύλου Μελά. Βγάζοντάς την από το ντουλάπι – το μικρό βιβλιαράκι είναι δώρο της εγγονής της, της γλύπτριας Ναταλίας Μελά – Κωνσταντινίδη – θυμήθηκα πως η αδελφή του Παύλου Μελά, η Άννα Παπαδοπούλου, γνωστή ως Μάνα του Στρατιώτη, γυναίκα ηρωϊκή, όσο και ο αδελφός της, είναι θαμμένη σε Ευβοϊκό χώμα, στις Ροβιές της Λίμνης. Και ήταν πάλι τον περασμένο μήνα που, παλεύοντας να βάλω σε κάποια σειρά τα χαρτιά μου, βρήκα στο «Πανευβοϊκόν Βήμα» της 12.5.2011 την ανταπόκριση του Γιάννη Φαφούτη για την εκδημία της εγγονής της, Άννας και εκείνης, γυναίκας άκρως δοτικής και αληθινής Ελληνίδας.

Επιστρέφω στους Δραγούμηδες. Όσες φορές έτυχε σε εξατάξιο Γυμνάσιο ή Λύκειο να διδάξω στην τάξη που τα Νεοελληνικά της Αναγνώσματα είχαν το κεφάλαιο «Ο θάνατος του Παλληκαριού», από το βιβλίο «Μαρτύρων και Ηρώων αίμα» του Ίωνος Δραγούμη, ποτέ δεν παρέλειψα να το διαβάσω στους μαθητές μου. Το Παλληκάρι ήταν ο Παύλος Μελάς. (Αν ήμουν στο σχολείο αυτές τις σαστισμένες και ανακατωμένες μέρες, θα ξαναδιάβαζα το κομμάτι μαζί μ’ ένα κεφάλαιο από το «Παραμύθι χωρίς όνομα» της Π.Σ. Δέλτα (μεγάλης αγάπης του Ίωνος).

Επιστρέφω, λοιπόν, στους Δραγούμηδες και τραβώ από τη βιβλιοθήκη μου τους δύο τόμους των «Ιστορικών Αναμνήσεων» του Νικολάου Δραγούμη, συνεργάτη του Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια, πατέρα του Στέφανου, που έμελλε να γίνει και πρωθυπουργός. Αξιανάγνωστες οι Αναμνήσεις και διδακτικότατο ανάγνωσμα για όσους φιλοδοξούν να σώσουν τον τόπο.

Ξαναπιάνω το βιβλίο του δισέγγονου του Νικολάου Δραγούμη, τις «Μελωδίες από τη Βόρεια Εύβοια». Τα τραγούδια που έχουν συναχθεί από 23 περιοχές συνοδεύονται από τη μουσική τους και υπομνηματίζονται με σχόλια, που ουσιαστικά απαρτίζουν την ταυτότητα των τραγουδιών. Δουλειά καμωμένη με πολύ μεράκι και γνώση. Στο σύντομο πρόλογο μνημονεύονται η συμβολή του μακαρίτη Δημήτρη Σέττα και οι ενέργειες της Εταιρείας Ευβοϊκών Σπουδών. Δεν έχω την παραμικρή σχέση με τη μουσικολογία, σέβομαι όμως απόλυτα τους αφιερωμένους στη συναγωγή, δηλαδή στην διάσωση, του θησαυρού της λαϊκής μουσικής. Ανάμεσά τους και ο Μάρκος Φ. Δραγούμης. Από τη γλαφυρή Εισαγωγή του αποσπώ ετούτα:

«Ξεκινήσαμε το πρωΐ του Σαββάτου 10.5. 2014 με το Lada του Λεωνίδα Εμπειρίκου (μαζί μας φυσικά και ο Θανάσης Μωραΐτης). Μπήκαμε στην Εύβοια από τη Χαλκίδα και, αφού κάναμε μικρή στάση στο κέντρο Αρχονταρίκι, στο Νέο Παγώντα, φθάσαμε στα Κατούνια της Λίμνης γύρω στις 2 μ.μ., όπου θα μέναμε στο σπίτι που νοικιάζει για τις καλοκαιρινές διακοπές του ο Λεωνίδας. Το σπίτι του Λεωνίδα βρίσκεται σε κατάφυτη πλαγιά ενός λόφου που καταλήγει στη θάλασσα. Ανάμεσα στα δέντρα του είναι σπαρμένα καμιά δεκαριά σπίτια που κτίστηκαν στα τέλη του 19ου αι. για τους Άγγλους επιστάτες του γειτονικού ορυχείου. Οι σημερινοί ιδιοκτήτες είναι κυρίως συγγενείς και απόγονοι του διακεκριμένου Άγγλου διανοούμενου φιλέλληνα, του μακαρίτη Philip Sherrard που γνώριζα από παλιά. Αφού ξεφορτωθήκαμε τα ελάχιστα μπαγκάζια μας στου Λεωνίδα, κατεβήκαμε στο κοντινό εξοχικό κέντρο Άστρο, του Μιχάλη Ιωάννου, για το μεσημεριανό μας».

Ας κλείσω αυτή την περιδιάβαση μ’ ένα τετράστιχο τραγούδι από τα Γιάλτρα:

Κορίτσια (ν)απ’ την Καστοριά 

και απ’ τη Μακεδονία.

Μη νά ’ν’ οι Τούρκοι στα βουνά 

κι οι Βούλγαροι στους λόγγους;

 -Ποιός είναι αυτός που μας ρωτάει 

και θέλει για να μάθει;

-(ν)Εγώ ’μαι Παύλος ο Μελάς 

και θέλω για να μάθω.

(*)
Μελωδίες από τη Βόρεια Εύβοια
[Τόμος 1] Μάρκος Φ. Δραγούμης
Αντιγραφή κειμένων: Κατερίνα Γεωργιάδου. Αντιγραφή μουσικής, επιμέλεια έκδοσης: Θανάσης Μωραΐτης. Παραγωγή-Έκδοση: Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών-Μουσικό Λαογραφικό Αρχείο Μέλπως Μερλιέ, αρ. σελ. 498, ISDN: 979-0- 9013056-4-9. Aθήνα 2015.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 12 Νοεμβρίου 2015, αρ. φύλλου 811, πρωτοδημοσιεύθηκε στο «Πανευβοϊκόν Βήμα»-on line.