17.2.14

ΟΔΟΣ: Η Μύτη


ΟΔΟΣ 24.10.2013 | 712

«Η "Μύτη" έχει να κάνει με το τι αποτελεί έναν άνθρωπο» δήλωνε ο σκηνοθέτης  William Kentridge πριν από την πρεμιέρα  του έργου στην Metropolitan Opera το 2010. «Έχει να κάνει επίσης - συνέχιζε ο ίδιος - με τον τρόμο της ιεραρχίας. Στην τσαρική κοινωνία της Ρωσίας, αλλά και αργότερα, αν βρισκόσουν σε λίγο κατώτερη βαθμίδα, ένιωθες πραγματικό τρόμο για τους ανωτέρους σου. Και αν ήσουν εσύ ο ανώτερος, είχες μιαν απόλυτη περιφρόνηση για τους κατώτερους».



ΟΤΑΝ ΤΗΝ ΠΕΡΑΣΜΕΝΗ ΑΝΟΙΞΗ ανακοινώθηκε από τον Δήμο Καστοριάς ότι μετά από ενέργειές του, και ειδικά της αρμόδιας αντιδημάρχου κ. Ειρήνης Γεωργοσοπούλου-Μισκία, η Καστοριά συμπεριλήφθηκε στις πόλεις και φορείς γενικά, που σε συνεργασία με τον τηλεοπτικό όμιλο Aντ1 στο πλαίσιο συμβολαίου, το οποίο για την περίοδο (σαιζόν) 2013-2014 περιλαμβάνει τον κύκλο αναμετάδοσης απ’ ευθείας από την Μητροπολιτική Όπερα της Νέας Υόρκης, δέκα (10) προγραμματισμένων παραστάσεων όπερας, δεν είναι λίγοι αυτοί που ξαφνιάστηκαν.

Αντίθετα ήταν πολλοί, μιας και οι φίλοι του λυρικού θεάτρου στην Καστοριά και τα πέριξ, αριθμητικά δεν μπορούν να συγκριθούν με όσους ακόμη και στην σημερινή εποχή, φαινομενικά ή όχι δεν έχουν σχέση και δεν θέλουν να μάθουν για την όπερα. Διότι είναι πολύ περισσότεροι. Σε μια περιοχή στην οποία για πολλούς το πολιτιστικό ενδιαφέρον αρχίζει και τελειώνει στα εύκολα πολιτιστικά fast foods, μια τέτοια πρωτοβουλία, πράγματι, τάραξε τα λιμνάζοντα νερά.

Έτσι ξαφνιάστηκαν ευχάριστα ασφαλώς, και οι φίλοι του συγκεκριμένου είδους μουσικής και θεάματος. Ιδίως όσοι είχαν από μακρού συμβιβαστεί με την ιδέα ότι στην Καστοριά βήμα έκφρασης και ψυχαγωγίας δεν προσφέρεται έξω από την παράδοση, την γνήσια αλλά και την παραχαραγμένη. Την επιζώσα αλλά και την ξεπερασμένη. Ακόμη και από την κακή παράδοση. Διότι ναι, προφανές είναι ότι υπάρχει και κακή παράδοση: αυτή που καλλιεργεί την εσωστρέφεια και τροφοδοτεί την απομόνωση. Την ολοταχώς πίσω. Ακόμη και σε πλαστό παρελθόν.

Έτσι η αιφνίδια (;) απόφαση-τελεσίγραφο της αρμόδιας αντιδημάρχου κ. Ειρήνης Γεωργοσοπούλου-Μισκία να ακυρώσει μονομερώς και λογικά αυθαίρετα την προγραμματισμένη για την 26η Οκτωβρίου αναμετάδοση της όπερας The Nose όπως και αυτή της 9ης Νοεμβρίου (Τosca) και μάλιστα λόγω των… εορταστικών εκδηλώσεων της 28ης Οκτωβρίου και της 11ης Νοεμβρίου, τις οποίες επικαλέστηκε είναι πρωτοφανής.

Η εξήγηση που δόθηκε κινείται στο περιθώριο της σοβαρότητας για να μην χαρακτηρισθούν απλά αστείες, οι δικαιολογίες που άφησαν άναυδους όσους περίμεναν τις προγραμματισμένες μεταδόσεις. Και θα ήταν μόνο αστείες αν δεν ήταν ταυτόχρονα προσβλητικές.

Όχι μόνο απέναντι στην εκτίμηση όσων πίστεψαν ότι βρήκαν επιτέλους μια ευκαιρία -με βάση βεβαίως τα δικά τους κριτήρια- να μην απορρίπτουν ή και αποστρέφονται ενδεχομένως το πολιτιστικό επίπεδο της οργανωμένης πόλης. Αλλά και απέναντι στην νοημοσύνη τους.

Η επίκληση των εορταστικών εκδηλώσεων για την ακύρωση των αναμεταδόσεων, είναι ρηχή, παιδιαριώδης και ισοδυναμεί με εμπαιγμό. Αφήνει άναυδο καθένα που πληροφορείται την είδηση. Για μια ακόμη φορά, με τα καμώματα του Δήμου Καστοριάς, η πόλη εκτέθηκε.

Δεκάδες είναι όσοι συνυπέγραψαν (*) κείμενο διαμαρτυρίας που αναρτήθηκε στο Internet αργά το βράδυ της περασμένης Δευτέρας, που συντάχθηκε και υπογράφεται από ομάδα 18 συμπολιτών (δημοσιεύεται στην 6η σελίδα). Μερικοί μάλιστα είναι γνωστά ονόματα της των τεχνών, των γραμμάτων παιδείας και του πολιτισμού σε πανελλήνιο επίπεδο. Η αναμετάδοση δεν είναι παιδική παράσταση αλλά ιδιαίτερο πολιτιστικό γεγονός με αυτοτελή λειτουργικότητα. Έτσι εξηγούνται οι αντιδράσεις που εκφράστηκαν.

Είναι βέβαια δεδομένο ότι η αντιδημαρχία πολιτισμού από πλευράς Δήμου, έχει μόνη της μάλλον αναλάβει το καθήκον να προβάλλει στους συνδημότες τα προτερήματα μιας τέτοιας εξαιρετικής πρωτοβουλίας, όπως την δικτύωση της Καστοριάς με την ΜΕΤ. Και μάλιστα την στιγμή που το πολιτιστικό στίγμα του Δήμου Καστοριάς, από τετραετίες τώρα παραπαίει.
Ταυτόχρονα μοιάζει μόνη στο να εξηγήσει στους ομοτράπεζους της συμβούλους και αξιωματούχους του Δήμου Καστοριάς, όλων των συνδυασμών και τάσεων, ότι εκτός από τα πανηγύρια και τις μουσικοχορευτικές εκδηλώσεις του καλοκαιριού τύπου «τσίκνα-τσίπουρο-χαλβάς», που βεβαίως έχουν την δική τους αξία και αποστολή για όσους σημαίνουν κάτι, ενδέχεται να υπάρχει και κάτι διαφορετικό σ’ αυτόν τον κόσμο και στην γη.

Η οποία ίσως και να περιστρέφεται αδιάκοπα, χωρίς τα κλαρίνα, τα χάλκινα και τα χαλκεία, τις λύρες, τα ντέφια και τα συναφή. Χωρίς κάπου εδώ γύρω να βρίσκεται το κέντρο του σύμπαντος και ο αξιακός ομφαλός του πολιτισμού.

Το σκωτσέζικο ντους, πολιτικής προσβολής και πολιτιστικής απρέπειας του Δήμου Καστοριάς θίγει ιδίως, όσους δημότες (και μη) τα τελευταία μερικά χρόνια, αφ’ ότου δηλαδή άρχισαν να αναμεταδίδονται οι παραστάσεις της Μητροπολιτικής Όπερας της Νέας Υόρκης ζωντανά και στην Ελλάδα, και όσο η Καστοριά παρέμενε μακριά από το δίκτυο πόλεων με ευκαιρίες σύγχρονης αντίληψης για τον πολιτισμό, υποχρεώνονταν να μεταβαίνουν ατομικά στην Θεσσαλονίκη, την Βέροια, τα Ιωάννινα ακόμη δε και στην Πρέβεζα, αυθημερόν και αυθωρεί. Για να έχουν την ευκαιρία να γίνουν και αυτοί μάρτυρες και να απολαύσουν την ψυχαγωγική μυσταγωγία και την πνευματική-αισθητική καλλιέργεια παραστάσεων λυρικού θεάτρου, από τις καλύτερες – αν όχι απλά τις καλύτερες- σε παγκόσμιο επίπεδο.

Σε μια επιχείρηση πολιτιστικής εξύψωσης και ελευθερίας την οποία προωθούν προοδευτικές κινήσεις και ιδρύματα από την Νέα Υόρκη με επικεφαλής την θρυλική ΜΕΤ, ώστε ο πολιτισμός αυτού του υψηλού επιπέδου να διακτινισθεί όσο το δυνατό πιο εκτεταμένα σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης. Όπου υπάρχουν φιλόμουσοι του είδους, ανεξάρτητα από χρώμα, καταγωγή, οικονομική κατάσταση, φύλο ή προσανατολισμό, θρήσκευμα ή πολιτικές πεποιθήσεις με τον μοναδικό τρόπο που μπορεί να εννοεί μια πόλη όπως η Νέα Υόρκη.

Έτσι δικαιολογείται η έκπληξη και η δυσφορία τους όταν ανακοινώθηκε το πρωτοφανές ότι από τον Δήμο Καστοριάς, κρίθηκε ότι οι παραστάσεις της όπερας είναι ανάρμοστες εφ’ όσον είναι σχεδόν ταυτόχρονες με τις εθνική και τοπική επέτειο. Και ότι είναι φυσιολογική η ακύρωση της αναμετάδοσης δύο συνεχόμενων παραστάσεων.

Άσχετα αν την δεύτερη -που αποτελεί ούτως ή άλλως παλιά παραγωγή της ΜΕΤ (2009)- ανακοινώθηκε ότι θα μεταδώσει ο Δήμος Καστοριάς στις 16 Νοεμβρίου, μαγνητοσκοπημένη. Μόνο που οι περισσότεροι από τους συστηματικούς φίλους του λυρικού θεάτρου που έσπευσαν να ανταποκριθούν στην πρωτοβουλία του Δήμου Καστοριάς, θα την έχουν ήδη παρακολουθήσει στην κανονική μέρα και ώρα της παράστασης, αφού θα καταφύγουν σε άλλες πόλεις.

Το πρωτοφανές, ώστε να είναι λογικά κωμικό και ταυτόχρονα στα όρια της πολιτικής απρέπειας, είναι ότι ο Δήμος Καστοριάς ανακοινώνει την ακύρωση και αναβολή, λόγω των εορτασμών (!) της εθνικής και τοπικής επετείου αντίστοιχα. Και συνεπώς εύλογα προκαλούνται τα αυθόρμητα ερωτήματα: τι σχέση έχει η αναμετάδοση το Σάββατο 26 Οκτωβρίου με την δύο ημέρες αργότερα επέτειο της 28ης Οκτωβρίου την Δευτέρα, και το Σάββατο 9 Νοεμβρίου με την επέτειο της απελευθέρωσης της πόλης την Δευτέρα 11η Νοεμβρίου;




Πώς είναι δυνατό να ακυρώνονται για τους «εορτασμούς» αναμεταδόσεις λυρικών παραστάσεων που εξ ορισμού αποτελούν εορταστικά γεγονότα. Πρέπει να είναι Μεγάλη Πέμπτη ή Μεγάλη Παρασκευή, μήπως για να είναι ήσυχοι οι φίλοι του είδους ότι δεν υπάρχει ασυμβατότητα; Ποιος άλλος Δήμος αυτής της χώρας διανοήθηκε να ακυρώσει την παράσταση της 26ης Οκτωβρίου, εκτός κι’ αν μόνο η αντιδημαρχία Καστοριάς έχει προνομιακές εθνικές ευαισθησίες και την δική της ανάγνωση του “ΟΧΙ” και μάλιστα από δυο μέρες πρόωρα. Την κάθε φορά.

Πώς διανοείται ο Δήμος Καστοριάς να ακυρώνει την απ’ ευθείας αναμετάδοση της 9ης Νοεμβρίου, και με την εξήγηση που διακινείται και υποστηρίζεται ότι απηχεί τα πραγματικά κίνητρα, ότι την ίδια ημέρα (9 Νοεμβρίου) και στην ίδια αίθουσα στο πλαίσιο των εορτασμών της 11ης Νοεμβρίου «συνέπεσε» να έχει προγραμματισθεί η καθιερωμένη εκδήλωση συνάντησης χορωδιών για τα ελευθέρια της πόλης, που φέτος είναι αφιερωμένη προς τιμή του αείμνηστου μουσικού δασκάλου Βασίλειου Δόϊκου, που είναι ο πρωτοπόρος της μουσικής παιδείας της Καστοριάς;

Υπενθυμίζεται ότι η ετήσια εκδήλωση συνάντησης χορωδιών, πραγματοποιείται εδώ και 15 χρόνια κάθε χρόνο (μα κάθε χρόνο) την 11η Νοεμβρίου (παλιότερα στην αίθουσα της ΕΔηΚα, τα τελευταία χρόνια στο Μπαϊρακτάρειο Ωδείο). Ξαφνικά φέτος η αρμόδια αντιδήμαρχος μετέφερε την συνάντηση χορωδιών από την 11η στην 9η Νοεμβρίου! Και δεν μετέφερε αυθαίρετα μόνο την ημερομηνία, αλλά και τον χώρο τέλεσης της επετειακής εκδήλωσης. Από το Μπαϊρακτάρειο στο ΤΕΙ (εκεί όπου είχε προγραμματιστεί η αναμετάδοση της όπερας)!

Ώστε αν βρισκόταν στην ζωή ο Βασίλης Δόϊκος ή αν παρακολουθεί από κάποια άλλη διάσταση την πολιτιστική υποβάθμιση και αισθητική υποχώρηση της πατρίδας του, ίσως να επέστρεφε πίσω την διάκριση του δήμου. Που του απονέμεται με μια ακύρωση που εξ ορισμού προσβάλλει την προσφορά του. Ίσως και να παρότρυνε τους οικείους του να απαιτήσουν να γίνει σεβαστή η μνήμη του και να μην γελοιοποιείται η προσφορά του από τον Δήμο Καστοριάς με την ακύρωση μιας τέτοιας εκδήλωσης, στο όνομά του και προς… τιμή του!

Θα την έβραζε τέτοια διάκριση ο Βασίλειος Δόϊκος! Έτσι ασφαλώς θα πιστεύουν όσοι διδάχτηκαν τις απόψεις του για την μουσική. Και όσοι τον θυμούνται να προσπαθεί να δώσει προοπτική στην ποιοτική μουσική παιδεία στην Καστοριά.

Πίσω απ’ αυτή την πρωτοφανή απόφαση, κρύβονται ίσως άλλες εξηγήσεις. Στις πρώτες δύο παραστάσεις της περασμένη περιόδου, μια εκ των οποίων η όπερα Κάρμεν του Μπιζέ ήταν μαγνητοσκοπημένη, ωστόσο, λόγω της εξοικείωσης του ελληνικού κοινού με την μουσική της, η προσέλευση κοινού ήταν ομολογουμένως εξαιρετικά σημαντική.

Εκφράστηκε πάντως η συγκρατημένη αισιοδοξία ότι με κατάλληλη προβολή και υποστήριξη, και προφανώς με πολλή υπομονή θα μπορούσε σταδιακά να ανακαλυφθεί από περισσότερους συμπολίτες ένα είδος μουσικής και θεάτρου ταυτόχρονα, που δυνητικά διαθέτει περισσότερους θαυμαστές απ’ όσους πιστεύεται. Άλλωστε στο παρελθόν, στην Καστοριά, αλλά και στο Άργος Ορεστικό, και μάλιστα πριν πολλές δεκαετίες, εκδηλώθηκαν αξιοσημείωτα ρεύματα με προσανατολισμό την κλασσική μουσική, την όπερα και την τέχνη πιο γενικά.

Η ΟΔΟΣ υποστήριξε σθεναρά το δικαίωμα ελεύθερης έκφρασης και ψυχαγωγίας χωρίς αποκλεισμούς και με ίσους όρους ακόμη και στους πολίτες-δημότες που δεν ανήκουν στην πλειοψηφία.

Ωστόσο πληρώνουν τους δημοτικούς φόρους, τα τέλη, τα δημοτικά δάνεια και γενικά ανέχονται το δημοτικό θαύμα που τους περιβάλλει. Δεν ανέχονται όμως προσβολές της νοημοσύνης τους. Η ΟΔΟΣ στάθηκε συμπαραστάτης στο επίτευγμα μέσω της προσφοράς 2 εισιτηρίων στην τιμή του ενός.

Ωστόσο στην πρεμιέρα της νέας αυτής σαιζόν και συγκεκριμένα στην αναμετάδοση του Ευγένιου Ονιέγκιν του Τσαϊκόφσκι δεν είχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα από άποψη προσέλευσης κοινού. Και πώς να έχει, όταν «συνέπεσε» η ίδια αντιδημαρχία, να έχει προγραμματίσει την θαυμάσια κατά τα όλα εκδήλωση για την Europa Nostra μόλις μια ώρα πριν την καθιερωμένη από την ΜΕΤ παγκόσμια ώρα αναμετάδοσης. Με αποτέλεσμα κάποιοι να επιλέξουν την εκδήλωση, από την όπερα και κανείς δημοτικός αξιωματούχος να μην εκπροσωπήσει τον Δήμο στην αίθουσα της αναμετάδοσης αφού ακόμη και η ίδια η αντιδήμαρχος προσήλθε με μεγάλη χρονική καθυστέρηση.

Γεγονότα και συμπτώσεις που προκαλούν υπόνοιες ότι ο επιδερμικός και περιστασιακός τρόπος πολιτιστικής προσέγγισης της Καστοριάς, ακόμη και στις πιο σοβαρές και ενδιαφέρουσες πρωτοβουλίες εκτονώνεται και εξαντλείται γρήγορα και η προσπάθεια εκπνέει.

Ή ότι πρόκειται για ένα ακόμη πολιτικό τέχνασμα, ένα φιάσκο και ένα παιγνίδι μιας κατάστασης που μοιάζει με πολιτιστική σαρανταποδαρούσα. Τι κι’ αν διαθέτει όχι ένα ή δύο ή δέκα πόδια, αλλά σαράντα πολιτιστικά πόδια: Μια και συγκεκριμένη είναι η πορεία που ακολουθεί. Και εν προκειμένω στο να γεμίσει άλμπουμς και βιογραφικά, σε χαρές, γλέντια και πανηγύρια, τώρα μάλιστα και σε μερικά γκαλά.


(*) Μεταξύ αυτών που συνυπέγραψαν την διαμαρτυρία των 18 Καστοριανών είναι και οι γνωστοί έλληνες συγγραφείς όπως ο Πέτρος Κουτσιαμπασάκος, Κώστας Καβανόζης, Σπύρος Γιανναράς, Φώτης Θαλασσινός, Γιώργος Κορδομενίδης, Δημήτρης Κανελλόπουλος, Απόστολος Λυκεσάς.


Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 24 Οκτωβρίου 2013, αρ. φύλλου 712


φωτό: Σχέδιο του William Kentridge για την όπερα του Σαββάτου της Metropolitan Opera της Νέας Υόρκης «Η Μύτη», του ρώσου συνθέτη της σοβιετικής περιόδου Ντμίτρι Ντμίτριεβιτς Σοστακόβιτς (1906-1975), που βασίζεται στην ομώνυμη ιστορία  του Γκόγκολ.


Σχετικά κείμενα:

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ