24.12.11

ΟΔΟΣ: ΡΙΟ ντε Τζανέϊρο & Καστο-ΡΙΟ του Ιανουαρίου



Υπάρχει μια (μεγάλη και όμορφη) γωνιά του κόσμου, το Ρίο ντε Τζανέϊρο της Βραζιλίας που Θεός, φύση και ανθρώπινη μέριμνα το προίκισαν με ξεχωριστή ομορφιά, και τουλάχιστον μια φορά κάθε χρόνο, για αρκετές ημέρες, συγκεντρώνει τα φώτα της παγκόσμιας ειδησεογραφίας, προκαλώντας θαυμασμό και απορία.
Πρόκειται φυσικά για την περίοδο του περίφημου καρναβαλιού το οποίο, συμπίπτει με την έναρξη της Μεγάλης Τεσσαρακοστής (κατά την ρωμαιοκαθολική Εκκλησία) και προσελκύει χιλιάδες επισκέπτες από ολόκληρο τον κόσμο, που συμμετέχουν στις ξέφρενες εκδηλώσεις του και για λίγες ώρες, λίγες ημέρες ή μεταφορικά και για πάντα, μεταβάλλονται σε Cariocas (γηγενείς κατοίκους του Ρίο).

Στην αποκορύφωση των εκδηλώσεων του καρναβαλιού, βρίσκονται οι 4 νύχτες των παρελάσεων των σχολών της σάμπα (escolas de sambas) του Ρίο (Παρασκευή για τα μικρά παιδιά, Σάββατο, Κυριακή και Δευτέρα για τις 20-25 σχολές). Απ' αυτές, ξεχωρίζουν ιδιαίτερα οι δύο τελευταίες παρελάσεις με τις καλλίτερες σχολές: τα Grupo Especial. Όλες διαρκούν από τις 9 το βράδυ μέχρι το πρωΐ (8-10 π.μ.!). Κάθε σχολή αποτελεί ουσιαστικά μια "παρέα", και κάθε παρέα αριθμεί από 3.000 έως 6.000, μπορεί και πολύ περισσότερα μέλη!

Αποσπάσματα και σκηνές από τις παρελάσεις των σχολών με τα άρματα, τις αμφιέσεις και την ορχήστρα τους, μεταδίδονται πάντοτε από τα τηλεοπτικά δίκτυα όλης της γης, ενώ στην τηλεοπτική ατμόσφαιρα, ιδιαίτερη εντύπωση προκαλούν ο (εκπληκτικά ξέφρενος) χορός της σάμπας, οι εντυπωσιακές, πολύχρωμες, πολύτιμες και γεμάτες σουρεαλιστική έμπνευση στολές, που οι ντόπιοι τις αποκαλούν "φαντασία", τα κατάφορτα και ογκώδη άρματα που εκπλήσσουν για το μεράκι του λαού του Ρίο, οι υπέροχες καλλίγραμμες, λευκές, ινδιάνες, αφρικανές και μιγάδες Cariocas, η φρενήρης αίσθηση ενός μεθυστικού γλεντιού χωρίς όρια και όρους, που προσφέρεται απλόχερα, συγκινεί και διεγείρει ακόμη και το τελευταίο ανθρώπινο κύτταρο.




Στην πραγματικότητα όμως, καμμία τηλεοπτική εικόνα, καμμία φωτογραφία, ούτε καν χιλιάδες λέξεις δεν είναι ικανές να περιγράψουν έστω και στοιχειωδώς παραστατικά, το αληθινό, πέρα από κάθε φαντασία και προσδοκία κλίμα, ενός αποθεωμένου πανηγυριού χαράς, χορού και κεφιού στο οποίο, πολλές δεκάδες χιλιάδες μελών των σχολών, εκατοντάδες χιλιάδες θεατών που παρακολουθούν την παρέλαση από τις κερκίδες και τα θεωρεία του "Σαμπόδρομου", συμμετέχουν αδελφωμένα όλοι τους, γελώντας, χορεύοντας και τραγουδώντας ασταμάτητα, κάτω από τον υπερβολικά ζεστό καλοκαιρινό νυχτερινό ουρανό, ή κάτω από τις θερμές στάλες μιας ξαφνικής τροπικής νεροποντής, σε μια από τις ομορφότερες πόλεις του κόσμου, στο θρυλικό Ρίο ντε Τζανέϊρο.

Το καρναβάλι του Ρίο, όχι μόνο δικαιώνει τον μύθο του, αλλά είναι κατά πολύ ανώτερο από την φήμη του. Αποτελεί το μεγαλύτερο και από άποψη διοργάνωσης, το ακριβότερο θέαμα του κόσμου, με το οποίο κανένα άλλο δεν μπορεί να συγκριθεί.
Δυνατή μουσική, ορχήστρες εκατοντάδων μελών με κρουστά κάθε είδους, τραγουδιστές και χορωδοί, συνοδεύουν από την είσοδο έως την έξοδό της κάθε σχολής (παρέα), η πολύχρωμη έλευση της οποίας, από μακριά θυμίζει πορεία θριάμβου αναρίθμητων λεγεώνων κεφιού.

Κατά την διάρκεια της διέλευσής της, ο θεατής, υπό τους ήχους της αυθεντικής σάμπα, υποβάλλεται σε τέτοιο βαθμό, που αν κρατήσει την ψυχραιμία του δεν μπορεί παρά να συλλάβει τον εαυτό του να μένει ξεχασμένος με ανοικτό το στόμα από την κατάπληξη των όσων βλέπει και ακούει, των όσων απολαμβάνουν οι αισθήσεις του.
Όλοι οι άλλοι θεατές παρασύρονται, με τον υπόλοιπο κόσμο, σε ένα ατελείωτο ξέφρενο χορό, στον ρυθμό της επαναλαμβανόμενης σάμπα, ολόκληρη την νύχτα.

Όταν πλέον ξημερώσει για τα καλά και ο καλοκαιρινός ήλιος του Ρίο σηματοδοτήσει την έξοδο και της τελευταίας σχολής από το περίφημο "Σαμπόδρομο" του Ρίο (που συνήθως είναι και η καλλίτερη της "βραδυάς"), όχι μόνο θα τρέξει πίσω της μέχρι να διαλυθεί, αλλά επιστρέφοντας για ανάπαυση, όπου και όταν ακούσει ήχο σάμπας, παρά την αϋπνία ημερών, δεν θα μπορεί να αντισταθεί στον ρυθμό και την μελωδία που υμνούν την χαρά, την ομορφιά, την αγάπη στην Βραζιλία. Χωρίς υπερβολή ακόμη και στα όνειρά του, σάμπα θα ακούει και θα χορεύει.



Κι' αν για τον οποιονδήποτε πολίτη του κόσμου, το καρναβάλι του Ρίο, μοιραία θα μείνει αξέχαστο –και χωρίς αμφιβολία οπουδήποτε αλλού ανεπανάληπτο, για έναν Καστοριανό, οι συγκρίσεις θα είναι αναπόφευκτες και οι εκπλήξεις πολλές.
Αφ' ενός μεν θα αναλογιστεί, ότι την επιτυχημένη ποιότητα της έστω και μιας σχολής, η παρέλαση της Καστοριάς, δεν θα μπορέσει να την επιτύχει ούτε και σε 200 χρόνια, με όλες τις καστοριανές παρέες και τα μπουλούκια που θα παρελάσουν! Στις καλλίτερες δε σχολές, θα σκεφτεί ότι απλώς, αυτό δεν πρόκειται να συμβεί ποτέ στον αιώνα τον άπαντα.

Θα θαυμάσει την βραζιλιάνικη αυθεντικότητα, ενός θεσμού, όπως το καρναβάλι του Ρίο, που παρά την παγκόσμια απήχησή του, όχι μόνο δεν έχασε κανένα στοιχείο "παραδοσιακότητας", αλλά αν και εμπλουτίσθηκε με επιστημονικό τρόπο με την φαντασία και τις εμπνεύσεις των διοικήσεων των σχολών (που συχνά αποκαλούνται "ακαδημίες"), τελικά όμως το καρναβάλι παραμένει απλώς υπόθεση των κατοίκων του Ρίο, του λαού, των Cariocas, στους οποίους ο επισκέπτης, καθοδηγούμενος από τις αισθήσεις του απλώς προσχωρεί και παραδίδεται για να αφομοιωθεί εν συνεχεία πλήρως, στην κοινή μέθη.




Βέβαια, το καρναβάλι του Ρίο, για να επιδείξει την γνησιότητα και μοναδικότητά του, δεν χρειάστηκε να μετονομάσει τον θεσμό σε "ραγκουτσάρια" όπως τόσο αποτυχημένα γίνεται στην Καστοριά τα τελευταία 20-25 χρόνια, αφ' ότου, ανασύρθηκε -άγνωστο ακόμη από πια πηγή, η κακόηχη ονομασία "ραγκουτσάρια" (λατινική λέξη και έθιμο) και τα καρναβάλια της Καστοριάς μετονομάστηκαν και ακολούθησαν έκτοτε μια πορεία αμφίβολης προγονοπληξίας.
Ούτε φυσικά δίνουν σημασία στους τουρίστες (δεν υπάρχει ούτε ένα φυλλάδιο ή πινακίδα σε άλλη γλώσσα, ούτε καν γραφείο για την ενημέρωση των αλλοδαπών τουριστών) όπως η ψύχωση που συμβαίνει τα τελευταία χρόνια για τους τουρίστες στην Καστοριά, παρ' όλο που συρρέουν στο Ρίο την περίοδο του καρναβαλιού 1.000.000 τουριστών από όλον τον κόσμο.

Το καρναβάλι του Ρίο υπάρχει (όπως κάποτε και της Καστοριάς) για να το ζήσουν, να το απολαύσουν οι μόνιμοι και μη κάτοικοί του, και όχι για να (αρχοντο)καμαρώνουν στις τηλεοράσεις, ως το "μόνο γνήσιο ελληνικό καρναβάλι" και άλλα γραφικά... όπως γίνεται στην Καστοριά.

Εν τέλει όμως, αυτό που θα καταπλήξει τον Καστοριανό στο Ρίο, σε βαθμό που θα τον συγκινήσει μάλιστα, είναι η αβίαστη και αυθόρμητη διαπίστωση της απρόσμενης ομοιότητας, του τρόπου με τον οποίο γλεντούν, όλες τις υπόλοιπες ημέρες (πλην των παρελάσεων), οι παρέες στους δρόμους του Ρίο, σαν να επρόκειτο για τα ίδια τα μπουλούκια της Καστοριάς!




Κάθε γειτονιά και συνοικία, Copacabana, Ipanema, Leblon, Centro, Tijuca κ.ο.κ., έχει τα δικά της "μπουλούκια" (ναι, μπουλούκια!), που ντύνονται με τρόπο που θυμίζει τα καστοριανά μπουλούκια, (ή απλώς φορούν μόνο το μαγιώ τους) και πίσω, γύρω και μπροστά από ορχήστρες με τύμπανα κρουστά και με πνευστά-χάλκινα όργανα και μερικές φορές και με κλαρίνα, ξεχύνονται στους δρόμους και τις υπέροχες παραλίες της μεγάλης αλλά ανθρώπινης πόλης τους, χορεύοντας, τραγουδώντας, διακόπτοντας την κυκλοφορία οχημάτων, πίνοντας (μόνο μπύρα συνήθως, λόγω της ζέστης), περιπαίζοντας τους θεατές.

Όλοι μαζί, κάθε χρώμα και κάθε φυλή, πλούσιοι και φτωχοί, ακόμη και κάτοικοι των "φαβέλλας" (παραγκουπόλεων) σε μια σπάνια ευκαιρία απόλυτης και ανυπόκριτης συναδέλφωσης, και δη σε ρυθμούς που μερικοί δεν απέχουν από τους (αληθινά αυθεντικούς) καστοριανούς!
Είναι εκπληκτικό: συναντά κανείς, στην άλλη άκρη του κόσμου τα... "καστοριανά" μπουλούκια!

Μάλιστα δε, το τελευταίο απόγευμα, δηλαδή την Τρίτη (πριν την -ας την πούμε Καθαρά Τετάρτη, κατά την οποία ανακοινώνονται και τα αποτελέσματα των παρελάσεων, στα οποία δίνουν μεγάλη σημασία) οι εκδηλώσεις κλείνουν στις μεγάλες γειτονιές, με μεγάλες ορχήστρες που παιανίζουν τα αυθεντικότατα "ακούσματα" του Ρίο, τα επονομαζόμενα "Μαρσίνια ντε Καρναβάλ", που μερικά είναι τόσο αργά, τόσο περήφανα και τόσο ίδια με τους ρυθμούς της καστοριανής παράδοσης (από ορχήστρες με χάλκινα!), που μοιάζει απίστευτο να συμβαίνει (*).




Αλλά αυτή είναι η πραγματικότητα, και συνειδητοποιείται ότι τα "ραγκουτσάρια" δεν είναι τελικά τα μόνα αρχαία, γνήσια και παραδοσιακά ελληνικά (sic) καρναβάλια, αλλά ενδεχομένως καρναβάλια που εντάσσονται στον ευρύτερο ευρωπαϊκό μεσογειακό πολιτισμό, δεδομένου ότι το καρναβάλι του Ρίο μεταλαμπαδεύτηκε στον Νέο Κόσμο, από την Πορτογαλία και όχι από την Αφρική κατά την διάρκεια της μεταφοράς σκλάβων, όπως εσφαλμένα πιστεύεται.




Με την επίγνωση, ότι μπορεί τάχα μια εικόνα να αξίζει όσο χίλιες λέξεις, αλλά τίποτε, κανένα μέσο και καμμιά περιγραφή δεν μπορεί να περιγράψει αυτό το παραλήρημα χαράς, την αληθινή ατμόσφαιρα στο καρναβάλι του Ρίο, στο σημερινό φύλλο δημοσιεύονται φωτογραφίες (1) από τις φετινές εκδηλώσεις των παρελάσεων που ολοκληρώθηκαν πριν μερικές ημέρες, με την ευχή το καρναβάλι της Καστοριάς να σπάσει τα δέσμιά του και να απελευθερωθεί, γιατί μόνο όταν θα είναι ελεύθερο θα είναι αυθεντικό και γνήσιο.
Όσο για μοναδικό, ας το ξεχάσουμε καλλίτερα.


(*) Μία πρόχειρη εξήγηση που θα μπορούσε -έστω και αφελώς- να αποδοθεί είναι: η πιθανότητα εβραίοι (ισπανικής καταγωγής, όπως ήταν οι εβραίοι της Καστοριάς) να μετέφεραν στην μακρινή Βραζιλία, μουσικούς μεσογειακούς ρυθμούς (ή ρυθμούς στρατιωτικής μπάντας), που ταιριάζουν απόλυτα -μερικοί από αυτούς- με τους ρυθμούς του καστοριανού καρναβαλιού.


(1) Εδώ στο blog, στην ηλεκτρονική ανάρτηση του άρθρου, δημοσιεύονται μόνο φωτογραφίες από τα «μπουλούκια» του Ρίο ντε Τζανέϊρο, και όχι από την πασίγνωστη παρέλαση όπως δημοσιεύθηκαν στην έντυπη έκδοση.


Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 26 Φεβρουαρίου 2002,  αρ. φύλλου 160 




Σχετικά κείμενα:
-ΟΔΟΣ: Θύμα της «παραδοσιακότητας»
 -ΟΔΟΣ: Γιορτές
-ΟΔΟΣ: Το δις...
-ΟΔΟΣ:...να κάνει πιο απολαυστική, πιο λαμπερή και πιο αισιόδοξη την ζωή μας
-ΣΠΥΡΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΥ: Μήπως κι’ εγώ δεν είμαι τελικά Καστοριανός;
-ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ έγραψαν (Γ. Τσάμης)
-ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ έγραψαν (Α. Μπούτη)
-ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ έγραψαν
-ΜΕΡΟΠΗΣ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΓΓΕΛ: Καστοριανό Καρναβάλι
-ΜΕΡΟΠΗΣ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΓΓΕΛ: Καρναβάλι. (Ήμήπως ραγκουτσάρια και πανηγύρια;)
-ΟΔΟΣ: Μία άλλη Καστοριά 
-ΚΑΣΤΟ-ΡΙΟ
-Καστοριανό καρναβάλι 2011 -φωτό- [α] 
-Καστοριανό καρναβάλι 2011 -φωτό- [β]
-Καστοριανό καρναβάλι 2010 -φωτό- [α] 
-Καστοριανό καρναβάλι 2010 -φωτό- [β]
-Καρναβάλια Καστοριάς
-Καρναβάλια Ιανουαρίου 2012
Καστοριανό καρναβάλι: «Τα Καλά Παιδιά στην διάδοσιν του εθίμου»
-ΟΔΟΣ: Ξορκίζοντας το κακό [I]
-ΟΔΟΣ: Ξορκίζοντας το κακό [II]
-ΟΔΟΣ: Μέδουσα [Ξορκίζοντας το κακό ΙΙΙ]


Επιλογές:

3 σχόλια:

  1. Ανώνυμος30/6/13

    Πολύ ενδιαφέρον άρθρο. Χρειάζεται περαιτέρω έρευνα...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Athena1/3/14

    Αγαπητή "ΟΔΟΣ",
    τόσο παραστατικά που τα περιγράφετε, αρχίζω να πιστεύω ότι έχετε ανταποκριτή στο Ρίο ! Σαν να πήγατε κι εσείς εκεί.
    Ακόμη καλύτερα δηλαδή και για εμάς τους αναγνώστες, είναι πιο έγκυρη η ενημέρωσή μας.
    Σας εύχομαι καλή Αποκριά και Καλή Σαρακοστή !

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Ανώνυμος2/3/14

    Το άρθρο, διαβάζω σωστά; δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα το 2002;

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ