28.9.10

ΑΙΜΙΛΙΟΥ ΜΠΟΥΣΙΟΥ: Η λίμνη

Το μέλλον της Καστοριάς
είναι άρρηκτα συνυφασμένο με το μέλλον της λίμνης

Oι πρώτες μου μνήμες, φαντασιώσεις και εμπειρίες είναι συνυφασμένες με τη λίμνη της Καστοριάς. Το σπίτι μας βρισκόταν στη νότια παραλία. Πολύ μικρός, τα βράδια μπέρδευα συχνά των ήχο των κυμάτων της με τον ήχο που κάνει ο χαλαρός καλπασμός ενός αλόγου επάνω σε πλακόστρωτο. Φανταζόμουν κάποιον άγνωστο καβαλάρη να μπαίνει στον κήπο του σπιτιού μας και με κυρίευε ένας έντονος υπαρξιακός φόβος. Σαν το φόβο που μου προξενούσε και η απόκοσμη βοή της παγωμένης λίμνης, όταν τις πολύ κρύες νύχτες του χειμώνα «έριχνε ροκάνια» λόγω τις διαστολής που παρατηρείται στον πάγο όταν πέφτει η θερμοκρασία του. Τον κήπο του σπιτιού μας τον χώριζε μόνον ένας δρόμος από τη λίμνη. Έτσι, όταν άρχισε να ξεχειλίζει η παιδική ζωτικότητα, σαφής διάκριση μεταξύ λίμνης και στεριάς δεν υπήρχε και η ευεργετική συμφιλίωση με το υγρό στοιχείο ήρθε απόλυτα φυσιολογικά.

Ώρες ατελείωτες περνούσαν με κολύμπι και ψάρεμα στη λίμνη, που τότε ήταν ακόμα σχετικά καθαρή. Ώρες αλησμόνητες που ομόρφαιναν τα παιδικά μας χρόνια. Θυμάμαι ακόμα το πείσμα με το οποίο παραβγαίναμε σε μακροβούτια και την ευχαρίστηση που νιώθαμε όταν πιάναμε πρικιά τσιουκάνια, πλατίκες και τούρνες, με καλάμι ή με σιαπκάζι, (πετονιά) που στην άκρη είχε μια γυαλιστερή περιστρεφόμενη μεταλλική πεταλούδα ή ένα μικρό βαρίδι από μολύβι και τρία, τέσσερα αγκίστρια.

Οι παιδικές μας αναμνήσεις, οι πρώτες εικόνες και εμπειρίες, οι χώροι στους οποίους πρωτοπαίξαμε και πρωτοερωτευτήκαμε, όλα όσα πρωτογνωρίσαμε κατά την κρίσιμη περίοδο που διαμορφώνεται η προσωπικότητάς μας, είναι συνυφασμένα άρρηκτα με τον εαυτό μας. Για το λόγο αυτό, ακόμα και οι πιο εγωιστές και ιδιοτελείς άνθρωποι, στο βαθμό που αγαπούν τον εαυτό τους αγαπούν και τον τόπο στον οποίο μεγάλωσαν, με την προϋπόθεση φυσικά ότι τους έχουν απομείνει έστω και κάποια ίχνη συναισθηματικού κόσμου. Λογικό είναι επομένως να θεωρώ τη λίμνη της Καστοριάς σαν ένα τμήμα του εαυτού μου, όπως άλλωστε υποθέτω συμβαίνει και με όλους τους Καστοριανούς. Μόνον έτσι μπορώ να εξηγήσω την ικανοποίηση που αισθάνομαι όταν έχω την ευκαιρία να δείξω στους γνωστούς μου την ομορφιά της πόλης στην οποία γεννήθηκα και μεγάλωσα και, από την άλλη, την απογοήτευση που με καταλαμβάνει, μαζί και ένα αίσθημα ντροπής, όταν διαπιστώνω από κοντά τη σημερινή κατάσταση της λίμνης.

Με το πέρασμα του χρόνου τα νερά της, που κάποτε χρησίμευαν και για πόσιμο νερό, γίνονταν όλο και πιο θολά, ο βούρκος στο βυθό της αυξανόταν και τα καλοκαίρια μια αντιαισθητική πρασινάδα έκανε όλο και πιο αισθητή τη δύσοσμη παρουσία της. Η αδίστακτη και αλόγιστη εναπόθεση στη λίμνη όλων των μπαζών που προέκυπταν από την οικοδομική δραστηριότητα και η ανεξέλεγκτη εισροή σ’ αυτήν απορρυπαντικών και φυτοφαρμάκων, θεωρούνται τα κυριότερα αίτια της εξέλιξης αυτής. Ένας βιολογικός καθαρισμός που ξεκίνησε να λειτουργεί τη δεκαετία του ΄80 και δέχεται πλέον τις περισσότερες αποχετεύσεις της πόλης, οι οποίες πριν τη λειτουργία του χύνονταν κατευθείαν στη λίμνη, δεν μπόρεσε να αποτρέψει την επιδείνωση της κατάστασής, με σοβαρό κίνδυνο η λίμνη να μετατραπεί κάποια στιγμή σε βάλτο.

Η σχετική αδιαφορία και η αδράνεια με την οποία αντιμετωπίστηκε εξέλιξη αυτή, διαχρονικά, από τους κατοίκους της περιοχής είναι δύσκολο να οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι, το πρόβλημα δεν τους ανησυχεί ή ότι δεν έχουν συνειδητοποιήσει όλες τις διαστάσεις του. Τα πιθανότερα αίτια πρέπει να αναζητηθούν μάλλον στο συμβιβασμό ο οποίος ακολουθεί συνήθως τη διαπίστωση του αδιεξόδου ή της αδυναμίας να εξευρεθεί λύση. Για παράδειγμα, πώς να εξηγηθεί η απάθεια και η απραξία με την οποία αντιμετωπίζεται το πρόβλημα που δημιουργείται στη λίμνη κατά τους μήνες του καλοκαιριού, όταν μετατρέπονται τα νερά της σ’ ένα παχύρευστο πολτό με έντονη δυσοσμία; Πρόκειται για ένα φαινόμενο εξαιρετικά δυσάρεστο. Αυτό όμως που στεναχωρεί και πολλές φορές εξοργίζει τον επισκέπτη της πόλης δεν είναι αυτή καθεαυτή η κατάσταση, η οποία έτσι και αλλιώς δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπιστεί με αποσπασματικά μέτρα, αλλά η ανυπαρξία οποιασδήποτε προσπάθειας -έστω και χάριν εντυπώσεων- εκ μέρους των υπηρεσιών του Δήμου, ή, γιατί όχι, Καστοριανών εθελοντών, για την αντιμετώπιση ενός δυσάρεστου φαινομένου που δυσφημεί την πόλη.

Με τον όρο «αγαθά» εννοούμε όλα όσα είναι απαραίτητα για την επιβίωση και την ευημερία μας, ή όσα κατά την κρίση μας και τις επιθυμίες μας βελτιώνουν τη ζωή μας. Ορισμένα, ίσως τα πιο σημαντικά, δεν διαθέτουν υλική υπόσταση και ούτε ανταλλάσσονται στη βάση των αγοραίων αξιών. Παρέχονται απευθείας από τη φύση και από την κοινωνία, αναλόγως του οργανωτικού και ποιοτικού της επιπέδου. Η ομορφιά της φύσης, ο καθαρός αέρας και το καθαρό νερό, η υγεία, η φιλία, η δημιουργική και μόνιμη εργασία, η αίσθηση της ασφάλειας και άλλα παρόμοια, είναι αγαθά ανυπολόγιστης αξίας. Συνήθως όμως, επειδή θεωρούμε την ύπαρξή τους αυτονόητη, δεν συνειδητοποιούμε την αξία τους. Αν και παρέχονται, ως επί το πλείστον, δωρεάν, η διασφάλισή τους προϋποθέτει ανθρώπινη σωφροσύνη, σοβαρές και συστηματικές παρεμβάσεις και, όχι σπάνια, τη διάθεση σημαντικών οικονομικών πόρων. Από την άλλη μεριά, ορισμένα από αυτά είναι δυνατόν να αξιοποιηθούν και να αποφέρουν σημαντικά οικονομικά πλεονεκτήματα σε αυτούς που τα διαθέτουν, αν αξιοποιηθούν έξυπνα όλες οι ευκαιρίες που προσφέρονται από τα κοινωνικά και οικονομικά πρότυπα που έχουν επιβληθεί στις μέρες μας.

Μια όμορφη και ανθρώπινη πόλη και μια λίμνη με ολοκάθαρα νερά και πλούσια βιοποικιλότητα, θα ήταν για τους Καστοριανούς ένα πολύτιμο αγαθό και ταυτόχρονα ένας πραγματικός πλούτος. Αρκεί να υπολογιστεί η άνοδος της αξίας των ακινήτων της πόλης, που θα προκύψει από την εξυγίανση της λίμνης, για να διαπιστωθεί ότι, τα οικονομικά οφέλη θα είναι ανυπολόγιστα. Όπως, αντίστοιχα, ανυπολόγιστες θα είναι και οι ζημιές σε ένα ενδεχόμενο καταστροφής της.

Αν ο προβληματισμός αυτός επεκταθεί σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, μπορούν να κατανοηθούν ευκολότερα οι λόγοι για τους οποίους οι κάτοικοι μιας λειτουργικής, καθαρής και όμορφης πόλης έχουν περισσότερους λόγους να νιώθουν ικανοποιημένοι και περήφανοι για την καταγωγή τους. Στο βαθμό που ικανοποιούνται οι ανάγκες μιας κοινωνίας στα επίπεδα της αισθητικής και των συναισθημάτων, το πολιτισμικό της επίπεδο αναβαίνει, το αίσθημα της συλλογικότητας ενισχύεται και η δημιουργικότητα των ατόμων που την συναποτελούν αυξάνεται, με αποτέλεσμα να βελτιώνεται η ποιότητα της ζωής τους και να αναβαθμίζεται το βιοτικό τους επίπεδο.

Όσα χρόνια παρακολουθώ την πορεία της Καστοριάς, ποτέ δεν διαπίστωσα την ύπαρξη κάποιου συγκεκριμένου και συλλογικά συμφωνημένου σχεδίου, για την κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθήσει η ανάπτυξη της πόλης σε οικονομικό, κοινωνικό και πολιτισμικό επίπεδο. Οι προσπάθειες που καταβάλλονται, εξαντλούνται συνήθως στην αντιμετώπιση προβλημάτων, όταν αυτά προκύπτουν, ή στην κατασκευή κάποιων αποσπασματικών έργων, μερικές φορές χρήσιμων και τις περισσότερες φορές ανώφελων, κακότεχνων και σπάταλων. Ταυτόχρονα οι επιχειρηματικές δραστηριότητες αναπτύσσονται σε ένα περιβάλλον άναρχο και ως ένα βαθμό ανεξέλεγκτο, που δεν επιτρέπει τη δημιουργία υγιών, βιώσιμων και δημιουργικών επιχειρήσεων οι οποίες παράγουν πλούτο όχι μόνον για τους ιδιοκτήτες τους, αλλά και για ολόκληρη την περιοχή στην οποία αναπτύσσονται.

Ο κόσμος αλλάζει γρήγορα και παρασέρνει ότι δεν έχει στέρεες ρίζες. Οι κοινωνίες που διαθέτουν βούληση για επιβίωση, είναι υποχρεωμένες να επιλέξουν εγκαίρως την κατεύθυνση, τις μεθόδους και τα μέσα που θα χρησιμοποιήσουν για τη μελλοντική τους ανάπτυξη. Να συμφωνήσουν κοινούς στόχους και να δράσουν συλλογικά, χωρίς να προτάσσονται αποκλειστικά τα προσωπικά συμφέροντα και οι ιδιοτελείς επιδιώξεις. Το γεγονός ότι η Καστοριά ποτέ δεν διέθετε ένα ολοκληρωμένο αναπτυξιακό σχέδιο, είναι μία από τις αιτίες που την οδήγησαν στη σημερινή κατάσταση της οποίας τα κυριότερα χαρακτηριστικά είναι: η καθοδική πορεία της γούνας, που υπήρξε για αιώνες η κύρια δραστηριότητα της πόλης, η ανεργία και η οικονομική δυσπραγία που βιώνει τα τελευταία χρόνια ένα μεγάλο τμήμα των κατοίκων της, το άναρχο, κακόγουστο και μη λειτουργικό οικιστικό περιβάλλον, οι κακές και υποβαθμισμένες κοινωνικές υποδομές και τέλος η συνεχιζόμενη ανατροπή των ισορροπιών στο οικοσύστημα της λίμνης

Κανένα προσωπικό συμφέρον δεν μπορεί να συντηρηθεί και να ευδοκιμήσει σε ένα υποβαθμισμένο περιβάλλον. Ορισμένοι φυσικά διαθέτουν την «ικανότητα» να εξυπηρετούν τα συμφέροντά τους σε βάρος του περίγυρού τους και όταν αποκτήσουν επαρκή οικονομικά εφόδια μετακομίζουν συνήθως σε άλλες, αναβαθμισμένες, περιοχές. Ο αριθμός τους όμως είναι εξαιρετικά περιορισμένος και δεν θα έπρεπε να είναι για τους πολλούς παράδειγμα προς μίμηση.

Ειδικά σήμερα, σε περίοδο κρίσης -όχι μόνον οικονομικής αλλά και κοινωνικής- ο σχεδιασμός για τη μελλοντική ανάπτυξη της πόλης είναι ένα ζήτημα απόλυτης προτεραιότητας, ιδιαίτερα για τους νεώτερους Καστοριανούς διότι, αυτοί κατά κύριο λόγο θα εισπράξουν τα οφέλη ή θα πληρώσουν τις επιπτώσεις μιας αρνητικής πορείας. Τα διαθέσιμα μέσα δεν είναι πολλά και οι προοπτικές για ολόκληρη τη Δυτική Μακεδονία δεν διαγράφονται ευοίωνες, αν μάλιστα ληφθεί υπόψη και η διαγραφόμενη δραστική μείωση των δραστηριοτήτων της ΔΕΗ που έχουν αναπτυχθεί σε αυτήν. Το σημαντικότερο εφόδιο στο οποίο μπορεί να στηριχθεί η ανάπτυξη της Καστοριάς, έξω από τη δημιουργικότητα των κατοίκων της, είναι η ομορφιά του Τόπου τους, η οποία οφείλεται κυρίως στην ύπαρξη της λίμνης, που παρά τα προβλήματά της συνεχίζει να καθορίζει τη φυσιογνωμία τόσο της πόλης, όσο και της ευρύτερης περιοχής.

Για λόγους ιστορικούς, πολιτισμικούς και περιβαλλοντικούς το μέλλον της Καστοριάς είναι άρρηκτα συνυφασμένο με τη λίμνη της. Αν καταστραφεί η λίμνη θα συμπαρασύρει μαζί της και την πόλη. Στο βαθμό που ισχύει η διαπίστωση αυτή, η εξυγίανση και η σωτηρία της είναι μονόδρομος και επιβάλλεται να αναδειχθεί σε κοινό, οραματικό, στόχο για ολόκληρη την περιοχή. Η επιδίωξη του, εκτός από τη σωτηρία της λίμνης, μπορεί ταυτόχρονα να ενώσει τους Καστοριανούς και να τους παρακινήσει στην ανάληψη συλλογικών προσπαθειών, με όλα τα θετικά αποτελέσματα που προκύπτουν για κάθε κοινωνικό σύνολο όταν ενισχύεται σ’ αυτό η συλλογική συνείδηση.

Η δημιουργία φορέων, επιτροπών και η επανειλημμένη εκπόνηση μελετών που συνήθως μένουν στα συρτάρια, αν δεν συνιστούν εμπόδια, είναι ζητήματα δευτερεύουσας σημασίας. Αυτό που χρειάζεται απαραίτητα είναι η ξεκάθαρη και ισχυρή βούληση εκ μέρους όλων όσων διαχειρίζονται τις τύχες της πόλης, αλλά και όλων των κατοίκων της. Χρειάζεται έντονη πίεση προς την κεντρική διοίκηση της Χώρας για να υποχρεωθεί να δείξει έμπρακτο ενδιαφέρον για την επίλυση ενός προβλήματος το οποίο έχει και διαστάσεις πανελλαδικού ενδιαφέροντος. Χρειάζεται η αξιοποίηση όλων των οικονομικών μέσων που παρέχονται και ιδίως των ευρωπαϊκών προγραμμάτων που έχουν σχέση με θέματα προστασίας του περιβάλλοντος και ανάπτυξης κοινοτήτων της Περιφέρειας.

Χρειάζονται άμεσα αποφάσεις και αποτελεσματικές ενέργειες. Χρειάζεται μία μόνον μελέτη και ένας εξειδικευμένος ανάδοχος, που θα αναλάβει την εφαρμογή της με ακρίβεια και στο ακέραιο, υπό την ευθύνη του Δήμου και κατ’ εξοχήν του εκάστοτε Δημάρχου της πόλης, ο οποίος πρέπει να συναισθανθεί την τεράστια ιστορική ευθύνη που επωμίζεται, είτε το θέλει, είτε όχι. Χρειάζεται τέλος ο κάθε κάτοικος της περιοχής να ενστερνιστεί το πρόβλημα και εκτός από την πίεση που θα ασκήσει στους αρμόδιους φορείς, να συνδράμει και ο ίδιος με ό,τι μπορεί να διαθέσει εφόσον τη ζητηθεί.

Επιστήμονες Καστοριανοί με σχετική εξειδίκευση υπάρχουν. Πιθανόν να υπάρχουν και άλλοι, της διασποράς, οι οποίοι μπορεί να διαθέτουν ακόμα μεγαλύτερη εξειδίκευση και εμπειρία. Αν κληθούν όλοι αυτοί να βοηθήσουν με τις γνώσεις τους, είναι σίγουρο ότι θα το πράξουν αφιλοκερδώς. Παρενθετικά να σημειωθεί ότι, η ένωση όλων των παραλίμνιων οικισμών σε ένα Δήμο, όπως προβλέπεται από το σχέδιο «Καλλικράτης», μπορεί να επηρεάσει θετικά των συντονισμό των ενεργειών που θα απαιτηθούν για την εξυγίανση της λίμνης.

Προς το παρόν όμως, αυτό που προέχει ενόψει των αυτοδιοικητικών εκλογών του Νοεμβρίου είναι, οι ψηφοφόροι του Δήμου Καστοριάς να στείλουν ένα ξεκάθαρο και σαφές μήνυμα προς όλους τους συνδυασμούς που θα ζητήσουν την ψήφο τους ότι, αυτή θα εξαρτηθεί, κυρίως, από το αν θα εντάξουν την εξυγίανση της λίμνης στα προγράμματά τους σε πρώτη προτεραιότητα και από την σοβαρότητα και πληρότητα με την οποία θα έχουν επεξεργαστεί συγκεκριμένες θέσεις, που θα κάνουν το όνειρο για μια καθαρή και πανέμορφη λίμνη πραγματικότητα.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ