18.2.10

ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΥ ΟΡ. ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΗ: Στάχτες και δάκρυα στη λίμνη… (VII)

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΕΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΣ

Ισχνή και φτωχή είναι η λογοτεχνική παραγωγή που σχετίζεται με την Καστοριά129. Η λιμναία πόλη δεν απετέλεσε πώλο έμπνευσης, όπως θα περίμενε κάποιος. Ο πολιτισμός βάλτωσε στη λίμνη, μαζί με πολλά άλλα πράγματα της σύγχρονης πόλη. Λιγοστοί είναι οι δημιουργοί κι ανύπαρκτες σχεδόν οι αναφορές στην εβραϊκή της κοινότητα.
Ίσως λοιπόν δεν είναι τυχαίο το ότι σ’ ένα από τα σπάνια λογοτεχνικά κείμενα που αναφέρονται στους Εβραίους της Καστοριάς, η αναφορά εκφέρεται ως απουσία κι όχι ως παρουσία.

Στο «Λεωνίδα» του Ηλία Παπαμόσχου, δόκιμου συγγραφέα, με λιτή, επιλεκτική και δυνατή γραφή130, οι Εβραίοι της Καστοριάς δεν είναι το υποκείμενο του λόγου, καθώς δεν εμφανίζονται ως ήρωες, αλλά το αντικείμενο, αφού η αναφορά γίνεται στο σπίτι και την περιουσία τους131.

Λίγο αφότου εκτοπίζεται το σύνολο της εβραϊκής κοινότητας, επακολουθεί λεηλασία των υπαρχόντων των μελών της. Το σκηνικό βεβαίως γνωστό – άλλωστε αποτελούσε και ένα από τα κύρια ελατήρια των εμπνευστών και σχεδιαστών του Ολοκαυτώματος. Ύστερα οι κατακτητές Γερμανοί είχαν κολλήσει πάνω στις εξώπορτες «…ταινίες πάνινες με τον αγκυλωτό στη μέση. Θα σκότωναν όποιον τις πείραζε…»132.

Ο Παπαμόσχος εμφανίζει δυο έφηβους Καστοριανούς, πεινασμένους και εξαντλημένους από τις στερήσεις της Κατοχής, να εισέρχονται στο εβραϊκό σπίτι, τους ιδιοκτήτες του οποίου γνώριζαν και «ήταν εχούμενοι», με σκοπό να βρουν αντικείμενα, που θα βελτίωναν την ένδειά τους. πλην όμως το εγχείρημά τους ήταν καταδικασμένο, αφού εισήλθε στο σπίτι «εισβολέας» συνεργάτης πιθανότατα των Γερμανών, που φέρθηκε με βαναυσότητα στους ήρωες του Παπαμόσχου και τους εκδίωξε από εκεί.
Ο Παπαμόσχος μάλιστα, προσδιορίζοντας το χώρο και το χρόνο του διηγήματος του, αποδίδει λογοτεχνικά σε μια παράγραφο – την εισαγωγική – το Διωγμό των Εβραίων της Καστοριάς, ως ελεγεία και ρέκβιεμ ταυτόχρονα της μεγάλης ιστορίας τους, κατά τρόπο συγκλονιστικό και περιεκτικό: «Έρμοι Ουβροί. Άκακοι άνθρωποι, καλοί οικογενειάρχες και προκομμένοι. Άρον άρον τους διώξανε. Σε μια μέρα τους μάντρωσαν στο γυμνάσιο θηλέων, και την επομένη, στοιβαγμένοι σαν τα ζώα σε καμιόνια, ταξίδεψαν για το γκέτο της Σαλονίκης. Με μια βαλίτσα πράγματα απ’ το βιός τους όλο κι όλο. Πέσανε έπειτα στα σπίτια τους και τα ρήμαξαν»133.

[Τέλος]

129. Όπως Η διαπίστωση, αναμφισβήτητη συγκριτικά με τα τεκταινόμενα σε άλλες επαρχιακές πόλεις, δεν παραβλέπει την ύπαρξη σημαντικών αυτοβιογραφικών κειμένων και χρονικών, πολλά από τα οποία αναφέρονται στην ταραγμένη δεκαετία 1940-50, που όμως δεν αποτελούν αμιγώς λογοτεχνική δημιουργία.
130. Ο Παπαμόσχος είναι αντιπροσωπευτική περίπτωση, αφενός διότι είναι Καστοριανός και μέρος του έργου του αναφέρεται στην Καστοριά, και αφετέρου επειδή είναι καθ’ αυτό συγγραφέας, αφού τα κείμενα του δεν είναι αναμνήσεις, βιωματικός λόγος ή χρονικά, αλλά καθαρά λογοτεχνικά. Στο υπόλοιπο λογοτεχνικό του έργο, που περιλαμβάνει τρεις συλλογές διηγημάτων, δεν υπάρχουν άλλες αναφορές στους Εβραίους της Καστοριάς.
131. Ηλίας Α. Παπαμόσχος, Καλό ταξίδι, κούκλα μου…, Κέδρος, Αθήνα 2002, σελ. 85-91.
132. Ηλίας Α. Παπαμόσχος, ο.π., σελ. 88.
133. Η. Παπαμόσχος, ο.π., σελ. 87.



Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ