23.4.09

ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Χ. ΤΕΡΙΑΚΗ: Θα μπορούσε να το είχε γράψει ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν;

Γεννήθηκα στις 2 Απριλίου. Τα πρώτα μου παιδικά χρόνια τα έζησα σε μια φτωχογειτονιά, όπου γνώρισα από πολύ νωρίς το σκληρό αγώνα των ανθρώπων για ζωή, αλλά και τις διαπροσωπικές σχέσεις στην αυθεντική τους μορφή.
Για να πάω στο Σχολείο, μερίμνησε ένας επιφανής άνδρας, αλλά εκεί αντιμετώπισα την αποθάρρυνση. Πίστεψα πως θα έβρισκα την ψυχή μου αν γινόμουν ηθοποιός, αλλά στο θέατρο δεν είχα ποτέ πρωταγωνιστικό ρόλο, παρότι ο μέντοράς μου κατείχε θέση που θα μπορούσε να με βολέψει. Απλώς, περιορίστηκα στο ρόλο του κομπάρσου.
Η αγάπη για τα ταξίδια μού άνοιξε τους ορίζοντες και οι εμπειρίες από αυτά εμπλούτισαν τα κείμενά μου. Έγραψα θεατρικά έργα, μυθιστορήματα, ποιήματα, αλλά στην Ιστορία έμεινα για τα παραμύθια μου.
Ανάλογα με το τι ψάχνει ο καθένας, μπορεί να φέρει στο νου του μια από τις ιστορίες που έγραψα. Γι’ αυτό σε άλλους αρέσει το «Ασχημόπαπο», σε άλλους «Το κοριτσάκι με τα σπίρτα», σε άλλους «Ο μολυβένιος στρατιώτης», σε άλλους «Η μικρή γοργόνα». Όσοι επιζητούν την ορθή σκέψη αγαπούν περισσότερο τα «Καινούρια ρούχα του αυτοκράτορα», όπου τελικά ένα παιδί αναφωνεί «Ο βασιλιάς είναι γυμνός!» υπενθυμίζοντας έτσι πως, όταν το βλέμμα είναι απλό, φωτίζεται ο νους του ανθρώπου και διαπιστώνει την αλήθεια.
Αν και δεν έγραψα «αριστουργήματα της Λογοτεχνίας», εμένα μού φτάνει που μίλησα στις καρδιές κάποιων ανθρώπων, μού είναι αρκετό που κυρίως τα παιδιά βρήκαν την τέρψη και την ωφέλεια σε ό,τι τούς άφησα κληρονομιά.
Το βρίσκω όμως άδικο στις σύγχρονες τεχνοκρατικές κοινωνίες να εγκαταλείπεται το παραμύθι με την παραδοσιακή του μορφή, γιατί οι ψυχικές ανάγκες, τις οποίες αυτό ικανοποιεί, δεν έπαψαν ποτέ να υφίστανται. Το πρώτο και κύριο είναι η ουσιαστική σχέση, αφού για την αφήγησή του χρειάζονται τουλάχιστον δύο πρόσωπα. Όπως φανερώνει και το όνομά του, το παραμύθι είναι ο λόγος που λέγεται από κοντά και συμβάλλει στην άμεση, τρυφερή κι εμπιστευτική προσέγγιση των προσώπων. Μπαίνουν έτσι τα θεμέλια της ανθρώπινης επικοινωνίας, καλλιεργείται η εκφραστική ικανότητα, αναπτύσσεται η φαντασία και ισορροπεί ο ψυχικός κόσμος μέσα στη θαλπωρή μιας εν κρυπτώ ιεροτελεστίας. Τα αποτελέσματα είναι ευεργετικά και στα δύο πρόσωπα, και σ’ εκείνο που αφηγείται και σ’ εκείνο που ακούει και συνήθως διακόπτει με ερωτήσεις και σχόλια…

Η ραθυμία οδηγεί τους ανθρώπους να χρησιμοποιούν υποκατάστατα. Έτσι και στους σύγχρονους καιρούς πολλοί και διάφοροι έχουν αναλάβει το ρόλο του παραμυθά. Όμως, ποτέ κανένας ηλεκτρονικός υπολογιστής με αγχογόνα παιχνίδια δεν θα έχει την ακτινοβολία του προσώπου της μητέρας και κανένας γκουρού δεν θα έχει την πείρα και την έγνοια του πατέρα.
Κι όταν το παιδί μάθει να διαβάζει, μπορεί να λειτουργήσει παρακλητικά προς αυτό ένα άλλο πρόσωπο μέσω ενός βιβλίου. Τίθενται τότε δύο βασικά ερωτήματα, το ένα σχετικά με την καταλληλότητα των βιβλίων και το άλλο όσον αφορά στις προϋποθέσεις καλλιέργειας της φιλαναγνωσίας.
Στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν βιβλία «ακατάλληλα δι’ ανηλίκους». Εκείνο που είναι απαραίτητο είναι η παράλληλη ανάγνωση κι από ένα άλλο πρόσωπο ωριμότερο και της εμπιστοσύνης, με το οποίο θα προηγηθεί και θα ακολουθήσει σχετικός, ελάχιστος έστω, διάλογος. Αυτό το μήνυμα στέλνει και η Τζόαν Ρόουλιγκ, συγγραφέας του αμφιλεγόμενου Χάρυ Πόττερ, στο βιβλίο της «Η κάμαρα με τα μυστικά», όπου παρουσιάζει ένα κορίτσι να απορροφάται τόσο από ένα βιβλίο που διαβάζει κρυφά μόνο του, ώστε στο τέλος γίνεται υποχείριο του άρχοντα του σκότους.
Για να στραφεί κάθε παιδί στην ανάγνωση, δεν έχουν πέραση οι ξερές Προστακτικές, όπως «Διάβασε!», «Άνοιξε και κανένα βιβλίο!» ή σοφίσματα του τύπου «΄Αμα διαβάζεις εξωσχολικά, θα αποκτήσεις πλούσιο λεξιλόγιο και θα γράφεις καλές εκθέσεις».
Περισσότερο μετράει η δωρεά ενός βιβλίου, η ύπαρξη στοιχειώδους έστω βιβλιοθήκης μέσα στο ίδιο του το σπίτι, η εικόνα του γονιού να αφιερώνει χρόνο στην ανάγνωση, η μετάδοση της χαράς κάποιου φίλου που διάβασε πρόσφατα ένα αξιόλογο βιβλίο, η έκδηλη αγάπη ενός καθηγητή για το έργο κάποιου λογοτέχνη, η ξενάγηση από έναν βιβλιοπώλη ή υπεύθυνο βιβλιοθήκης στο χώρο της προσωπικής του εργασίας: το σεργιάνι στον παράδεισο του βιβλίου, απαραιτήτως όμως με τουλάχιστον έναν άξιο συνοδοιπόρο και όχι καταπιεστικό καθοδηγητή ή δουλοπρεπή ακόλουθο…
Κι αν ανάψει στην παιδική ψυχή αυτή η σπίθα της αγάπης για το βιβλίο, μπορεί να γίνει με τον καιρό η φωτιά που θα φωτίζει, θα θερμαίνει και θα καθαίρει κάθε κακό. Σημασία έχει να γίνει αντιληπτή εγκαίρως από το περιβάλλον του παιδιού η αναγκαιότητά της, ώστε να προβεί στην ανάλογη ενθάρρυνση και μύηση.

Σε κάθε ηλικία ο άνθρωπος έχει την ανάγκη για «οράματα και θάματα», που μπορεί να τού αποκαλυφθούν στο άκουσμα ενός παραμυθιού ή στην ανάγνωση ενός βιβλίου. Χωρίς αυτά, υπάρχει ο κίνδυνος να ψάχνει το όνειρο, που θα τον βοηθήσει να αντιμετωπίσει την αμείλικτη πραγματικότητα, σε ουσίες όχι απελευθερωτικές αλλά εξαρτησιογόνες και σε κατ’ ευφημισμόν παραδείσους, τεχνητούς, εφήμερους, θανατηφόρους.
Όσο το παραμύθι της ζωής μας δεν ενσαρκώνεται σε πρόσωπα οικεία, τόσο παραιτούμαστε στην κόλαση της μοναξιάς, αφού χάνουμε την πίστη και την ελπίδα ότι, παρά τις όποιες δοκιμασίες, στο τέλος πάντα η αγάπη νικάει, όπως συμβαίνει σε όλα τα παραμύθια που πλάστηκαν με αληθινή ευαισθησία.
Επειδή ταξίδεψα στην Ελλάδα στα χρόνια που αγωνιζόταν να αναστηθεί, θέλω να κλείσω με λίγα λόγια για τους Έλληνες.
Τύχη αγαθή ενέπνευσε αυτόν το λαό να τιμά πάνω απ’ όλα τα πρόσωπα την Παραμυθία, να ιστορεί στις εικόνες του τα παιδιά όχι σαν στρουμπουλά μωρά, όπως στη Δύση, αλλά σαν μικρούς ανθρώπους και τον Χριστό με το ειλητάριο στο χέρι να στέλνει την ευλογία του Λόγου από τη νηπιακή ηλικία. Όλα αυτά δείχνουν την άποψη που είχε αυτός ο λαός για το παιδί σε σχέση με τον λόγο. Ας μη μένουν ανυποψίαστοι οι σύγχρονοι, γιατί θα χάσουν την ευκαιρία να αξιοποιήσουν το απόσταγμα της πείρας και της σοφίας των προγόνων τους.
Για τον επιπλέον λόγο ότι θα ήθελα να με μνημονεύουν και οι Έλληνες, αν και δεν έχω ονομαστική γιορτή στο ορθόδοξο εορτολόγιο, ευχαριστώ από καρδιάς αυτούς που είχαν την ιδέα να καθιερώσουν την ημέρα της γέννησής μου ως Παγκόσμια Ημέρα του Παιδικού Βιβλίου.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 2 Απριλίου 2019.

3 σχόλια:

  1. Ανώνυμος17/11/10

    Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από έναν διαχειριστή ιστολογίου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Θεσσαλία Τεριακή19/11/10

    Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από έναν διαχειριστή ιστολογίου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Ανώνυμος2/4/13

    Εξαιρετικό άρθρο.Συγχαρητήρια!

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ