21.10.08

ΜΑΓΔΑΣ ΔΟΥΚΑ: Για τα Ελγίνεια ή Μάρμαρα του Παρθενώνα…

Μία από τις προκλήσεις της αρχιτεκτονικής μελέτης του Νέου Μουσείου Ακρόπολης ήταν η ευθύνη της στέγασης των πιο σημαντικών γλυπτών της ελληνικής αρχαιότητας. Το σύνολο των εκθεμάτων προσδιόρισε το έργο πριν ακόμα επιλεγεί ο χώρος, όπως υποστηρίζει ο αρχιτέκτονας του έργου Bernard Tschumi.

Το κτήριο που σχεδιάστηκε και κατασκευάζεται για να φιλοξενήσει τα εκθέματα του Μουσείου της Ακρόπολης και μελλοντικά τα γλυπτά του Παρθενώνα εκφράζει την καθαρότητα της περιήγησης μέσα από τα τρία υλικά: μάρμαρο, μπετόν και γυαλί. Πρωταρχικός στόχος των αρχιτεκτόνων υπήρξε η κλασική λιτότητα, ο πλούσιος φυσικός φωτισμός και η οπτική αντίληψη του βράχου, με σκοπό την καλύτερη ανάδειξη και τη συσχέτιση των εκθεμάτων με την ακρόπολη. Βέβαια, μόνο στην πράξη θα φανεί τελικά αν κάτι τέτοιο θα επιτευχθεί επισφαλώς.
Η βάση του σχεδίου του κτηρίου είναι να δίνει την αίσθηση ότι αιωρείται πάνω από τις αρχαιολογικές ανασκαφές. Η γυάλινη επίστεψη είναι αυτή που μας ενδιαφέρει εδώ. Η ορθογώνια αίθουσα του Παρθενώνα, που διατάσσεται γύρω από ένα αίθριο, διαθέτει γυάλινο περίβλημα, το οποίο εξασφαλίζει άμεση θέαση προς την ακρόπολη, το ιστορικό σημείο αναφοράς. Τα γλυπτά του Παρθενώνα θα είναι εκτεθειμένα στην αίθουσα αυτή, ώστε παράλληλα να φαίνονται και από τους επισκέπτες της ακρόπολης.

Σύμφωνα με τους αρχιτέκτονες του έργου, ο προσανατολισμός των γλυπτών θα είναι ακριβώς ο ίδιος όπως και στον Παρθενώνα, και ο τρόπος έκθεσής τους θα δημιουργεί ένα μοναδικό περιβάλλον για την κατανόηση των επιτευγμάτων που αντιπροσωπεύει το ίδιο το μνημείο. Το σχέδιο φιλοδοξεί να εξασφαλίσει - μέσω της διαφάνειας των υλικών του - το context που χρειάζεται κάθε εκθεσιακός χώρος, προκειμένου τα εκθέματα να αποκτήσουν και να ανακτήσουν την ιδιαίτερη σημασία τους. Δεν μένει παρά να το δούμε και στην πράξη.

Αφορμή για το κείμενό μου, στάθηκε μία διημερίδα που πραγματοποιήθηκε στο Μουσείο της Ακροπόλεως με τίτλο «H προστασία των πολιτιστικών αγαθών από την Παράνομη διακίνηση και η διεκδίκησή τους». Έτσι στο νου μου ήρθαν και πάλι τα Μάρμαρα του Παρθενώνα, για τα οποία η συζήτηση στην Ελλάδα δεν έχει σταματήσει ποτέ. Και στον υπόλοιπο κόσμο ο επαναπατρισμός πολιτιστικών αγαθών αποτελεί συνεχώς το μήλο της έριδος μεταξύ ανεπτυγμένων μουσείων και κυβερνήσεων κρατών.

Σχετικά με τα μάρμαρα του Παρθενώνα διαβάζουμε στη βικιπαίδεια ότι:
Τα Γλυπτά του Παρθενώνα, γνωστά και ως Ελγίνεια Μάρμαρα, είναι μία μεγάλη συλλογή από μαρμάρινα γλυπτά που μεταφέρθηκαν στην Βρετανία το 1806 από τον Τόμας Μπρους, Ζ' Κόμη του Έλγιν, πρέσβη στην Οθωμανική Αυτοκρατορία από το 1799 μέχρι το 1803. Εκμεταλλευόμενος την Οθωμανική ηγεμονία στην ελληνική επικράτεια, κατάφερε και απέκτησε φιρμάνι για την αποκαθήλωσή τους με σκοπό την μέτρηση και ζωγραφική τους από τον Παρθενώνα από τον Οθωμανό Σουλτάνο και στη συνέχεια προχώρησε στην αφαίρεση και φυγάδευσή τους.
Τα γλυπτά αυτά αποθηκεύτηκαν στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου το 1816 και το 1936 τοποθετήθηκαν στην έκθεση Duveen που δημιουργήθηκε για αυτό το σκοπό. Εδώ και δεκαετίες έχουν λάβει χώρα πολλές προσπάθειες για την επιστροφή και επανένωση των γλυπτών, με σημαντικότερο το αίτημα που ανέπτυξε κατά τη δεκαετία του '80 ως Υπουργός Πολιτισμού η Μελίνα Μερκούρη.

Σε ανακοίνωση που εξέδωσε το Βρετανικό Μουσείο τον Απρίλιο του 2007, αναφέρεται ότι δεν προτίθεται να παραχωρήσει την κυριότητα των Γλυπτών του Παρθενώνα σε ελληνικό μουσείο.
Η επιστροφή ή απόδοση πολιτιστικών αγαθών που διακινήθηκαν παράνομα προβλέπεται από ορισμένες διεθνείς συμβάσεις καθώς και από διμερείς πολυμερείς συμφωνίες.
Από τις διάφορες κυρώσεις για την παράνομη διακίνηση των πολιτιστικών αγαθών, δεν ενδιαφέρει μόνο η τιμωρία του δράστη, ούτε τόσο η χρηματική αποζημίωση για την επανόρθωση της ζημιάς. Ενδιαφέρει κυρίως η επιστροφή των ιδίων αντικειμένων στη χώρα προέλευσης ή καταγωγής τους, λόγω ακριβώς της μοναδικότητάς τους ως στοιχείων της εθνικής πολιτιστικής κληρονομιάς.

Ωστόσο το ζήτημα είναι πιο βαθύ. Η πλευρά του Βρετανικού Μουσείου υποστήριζε πάντα την προστασία και συντήρηση των μαρμάρων γι’ αυτό και δεν δεχόταν να τα επιστρέψει στην Ελλάδα λόγω έλλειψης ικανού χώρου να τα φιλοξενήσει ασφαλώς. Τώρα, πώς το Βρετανικό Μουσείο με τα συμπόσια που οργάνωσε στις αίθουσές του τα προστάτευσε καλύτερα από τα ελληνικά μουσεία, είναι απορίας άξιο...

Βέβαια, το νέο Μουσείο της Ακροπόλεως που έχει ανεγερθεί στην Αθήνα εξασφαλίζει την προληπτική συντήρηση και την προστασία των αρχαιοτήτων που θα φιλοξενήσει καθώς έχει κατασκευαστεί σύμφωνα με τις πιο σύγχρονες μουσειολογικές προδιαγραφές. Μάλιστα, εξασφαλίζει πια ειδική αίθουσα στο ψηλότερό του όροφο, ο οποίος με τα διαφανή υλικά δόμησης θα επιτρέπει στα μάρμαρα να συνδεθούν άμεσα με το μνημείο του Παρθενώνα που στέκεται απέναντι.

Το Βρετανικό Μουσείο κατέχει κυρίως έργα ελληνικά και ρωμαϊκά αλλά και αιγυπτιακές συλλογές, ασιατικές και έργα από κάθε γωνιά της γης! Είναι ένα ιδιαίτερα αναπτυγμένο μουσείο τουριστικά συνεπώς οποιοσδήποτε θα μπορούσε να πει δικαίως ότι τα μάρμαρα του Παρθενώνα όπως και οι υπόλοιπες συλλογές γίνονται αντικείμενα επίσκεψης και θαυμασμού από έναν ευρύτερο πληθυσμό τουριστών και μη, συνεπώς θεμιτό είναι που βρίσκονται εκεί και όχι στις πατρίδες τους. Από την άλλη, αν τα μάρμαρα επέστρεφαν στην Αθήνα, τότε το μεγαλύτερο μέρος των συλλογών του Βρετανικού Μουσείου θα έπρεπε ακολούθως να επιστρέψει σπίτι του!

Ένα είναι βέβαιο, πως αν τα μάρμαρα επιστρέψουν στην Αθήνα και τοποθετηθούν στο νέο Μουσείο της Ακρόπολης, ο Παρθενώνας πια μπορεί να αποτελέσει ένα μοναδικό μνημείο συνολικής πολιτιστικής και ιστορικής αξίας.

5 σχόλια:

  1. Ανώνυμος7/9/14

    Πολύ κατατοπιστικό το άρθρο σας!
    Τώρα καταλαβαίνω το πάθος της Μελίνας.
    Αργά ή γρήγορα όμως....... θα πιάσει η ευχή της!
    Γιατί δεν διεκδικούσε τίποτε άδικα και έδινε αγώνα όχι για το χρήμα και τη διασημότητα, αλλά γιατί τα αγαπούσε τα Μάρμαρα του Παρθενώνα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Φιλαναγνώστης8/9/14

    "Έτσι βρεθήκαμε στο πολιτισμικό τουρλουμπούκι του ΠΑΣΟΚ με τη φωτογραφία της Μελίνας να δεσπόζει στον σταθμό του μετρό Ακρόπολη λες και έχτισε αυτή τον Παρθενώνα. Από όλα τα πρόσωπα της μακραίωνης ιστορίας του Παρθενώνα η Μελίνα κρίθηκε ως μόνη άξια να υποδέχεται τους επισκέπτες στους τοίχους του σταθμού..." εφ. Καθημερινή, 7/9/2014

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Φιλαναγνώστης8/9/14

    "Η Μελίνα μοίραζε χρήματα σε όποιον ατάλαντο ήθελε να ανέβει επί σκηνής για χάρη μιας δημοκρατίας που την απάλλασσσε από την ευθύνη των επιλογών. Δεν μαζεύτηκε τυχαία 1.000.000 κόσμος στην κηδεία της."

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Ανώνυμος8/9/14

    @Φιλαναγνώστης
    Και τί δηλαδή; Επειδή γράφτηκε κάτι στην "Καθημερινή" θα το καταπιούμε αμάσητο;
    Συμφωνώ για το "πολιτισμικό τουρλουμπούκι του ΠΑΣΟΚ", όταν έδινε άλλα κραυγαλέα δείγματα καρακιτσαριού και αναξιοκρατίας. Όχι όμως στην επιλογή της Μελίνας ως Πρέσβειρας του Πολιτισμού μας. (Καλύτερος ήταν ο ΜΙκρούτσικος ;;;)
    Το ενδεχόμενο να έβαλαν την αφίσα της επειδή ήταν η πιο αναγνωρίσιμη Ελληνίδα στους ξένους αποκλείεται ;
    Και ασφαλώς δεν μαζεύτηκαν τυχαία ένα εκατομμύριο άνθρωποι στην κηδεία της. Όλοι εμείς για τ' ανάθεμα είμαστε ;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Χάρτινο το φεγγαράκι10/9/14

    Για σένα, Φιλαναγνώστη !
    https://www.youtube.com/watch?v=mI4ma40Wjdk

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ