20.1.08

ΕΛΕΝΗΣ ΒΑΦΕΙΑΔΟΥ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ: Μία ωραία έκθεση ζωγραφικής

διηγείται στην αθέατη πλευρά της τη δική της ιστορία



Στην Αθήνα, στο Μέγαρο Μουσικής εγκαινιάστηκε στις 23 Οκτωβρίου έκθεση με έργα των ζωγράφων, Klimt, Schiele-Kokoshca και η εποχή τους.
Της ομάδας δηλαδή των αυστριακών καλλιτεχνών, γνωστή με το όνομα Sessecion (απόσχιση) που ιδρύθηκε το 1897 με πρώτο πρόεδρο τον πλέον καταξιωμένο ζωγράφο, τον Gustav Klimt. Με σκοπό να φέρει την καλλιτεχνική ζωή της Βιέννης σε μια ζωντανή σχέση με το κοινό.

Η έκθεση αυτή που την επιμελήθηκε με μεγάλη επιτυχία η ιστορικός τέχνης κα Έφη Ανδρεάδη, παρουσιάζει για πρώτη φορά στο ελληνικό κοινό αυστριακή τέχνη, με αριστουργήματα που ήρθαν από το μουσείο Λέοπολντ της Βιέννης.
Ο δρ. Ρούντολφ Λέοπολντ, είναι δημιουργός, μελετητής και η ψυχή, μιας από τις σημαντικότερες παγκοσμίως συλλογές αυτής της εποχής.
Όλα τα έργα είναι από σημαντικούς αυστριακούς δημιουργούς, που πήραν τη θέση τους στο πάνθεον της σύγχρονης ευρωπαϊκής τέχνης, μετά τον β’ παγκόσμιο πόλεμο.

Με αφορμή την παρουσία έργων του Klimt αλλά και του Schiele, αυτών των πολύ μεγάλων ζωγράφων, γεννιέται άλλη μία πρόκληση, να επανέλθω, πόσες φορές άραγε, για να ξαναθυμηθούμε τον Δυτικομακεδόνα, Νικόλαο Δούμπα, μαικήνα των τεχνών στη Βιέννη, τον 19ο αιώνα.
Την σχέση του με τον ίδιο τον Klimt, με τους πίνακες και την ζωγραφική που ο καλλιτέχνης αφιέρωσε μερικά χρόνια, με έμπνευση, στο μέλαθρο του Δούμπα στη Βιέννη. Την ιστορία που ξετυλίγεται μέσα στα χρόνια που ακολούθησαν, γι’ αυτή τη σχέση και για την τύχη των έργων αυτών.

Για τους αναγνώστες που τυχαίνει πρώτη φορά να συναντήσουν το όνομα του Νικολάου Δούμπα, γεννήθηκε το 1830 στη Βιέννη, Ο πατέρας του ήταν από την Βλάστη της Κοζάνης, ένα χωριό όμως τόσο κοντά και στη Καστοριά. Η μητέρα του η Μαρία Κούρτη επίσης Ελληνίδα όπως και η σύζυγος του Μαρία Μάνου.
Ο Δούμπας ως πραγματικό σκοπό της ζωής του, είχε το ν’ αγαπάει την τέχνη και να προωθεί φιλόστοργα τους καλλιτέχνες. Να προνοεί πάντα για την τέχνη και για τους ίδιους τους δημιουργούς με αστείρευτη ενεργητικότητα. Είχε μ’ αυτόν τον τρόπο, την ευχέρεια να αναγνωρίζει το ταλέντο πολλών νέων, ανάμεσα τους τον νεαρό τότε Χάνς Μάκαρτ (1840-1884).
Τον Μάκαρτ τον έστειλε με δικά του έξοδα στη Βενετία για αρκετούς μήνες να μελετήσει τον μεγάλο Τισιάνο. «Πηγαίνετε στη Βενετία και μη κάνετε τίποτα άλλο εκτός από το να βλέπετε. Μετά ζωγραφίστε μου, μια ολόκληρη αίθουσα», λέγεται ότι του είπε.

Όταν η οικογένεια Δούμπα εγκατστάθηκαν στο καινούργιο τους σπίτι στην οδό Parkring αριθμό 4, ο Μάκαρτ ζωγράφισε το περίφημο δωμάτιο εργασίας του Δούμπα.
Ήταν η πρώτη σημαντική παραγγελία στη ζωή του νεαρού τότε καλλιτέχνη. Το δωμάτιο αυτό το οποίο χαρακτηρίστηκε ως ένα αξιοθέατο της Βιέννης. Στη δε οροφή του, ζωγράφισε την αποθέωση της μουσικής.

Μετά τον θάνατο του Μάκαρτ όμως, νέος στα 44 του χρόνια, ο οποίος στο μεταξύ έγινε διάσημος και ο πιο δημοφιλής ζωγράφος της Βιέννης, και σ’ αυτό συνέβαλε ο Δούμπας, ο Gustav Klimt ήταν που ανέλαβε να διαμορφώσει το σαλόνι της μουσικής του Νικολάου Δούμπα, στο σπίτι του (Palais Dumba). Με την ονομασία Musik salon von Gustav Klimt τότε που ο ζωγράφος άγγιζε το στάδιο της ωρίμανσης του. Ο ίδιος ο Δούμπας ήταν ανοιχτός στην μοντέρνα τέχνη. Στο πρόσωπο του οι νεωτεριστές εκείνης της εποχής εύρισκαν έναν υποστηρικτή τους.
Ο Klimt ήταν θαυμαστής του Hans Makart. Απ’ αυτόν εμπνεύστηκε κι αυτός συνέχισε το έργο του Makart.

Το σαλόνι αυτό υπήρξε φημισμένο για τα δύο υπέρθυρα. Το ένα παρίστανε μια αλληγορία της Μουσικής. Το αντίστοιχο προς αυτό έφερε τον τίτλο «Ο Σούμπερτ στο πιάνο».
Ο συγγραφέας και κριτικός όσο και μέγας υποστηρικτής της Sessecion Χέρμαν Μπαρ, το θεωρούσε ως το ωραιότερο πίνακα που είχε ποτέ ζωγραφήσει αυστρικός ζωγράφος. Καμιά άλλη μοντέρνα ζωγραφική, έγραφε ο Μπάρ δεν επέδρασε πάνω του, «τόσο καθαρά και τόσο δυνατά».

Ο Δούμπας με την παραγγελία αυτή θέλησε να εκφράσει τον θαυμασμό του για τον Σούμπερτ. Άλλωστε ο ίδιος διέσωσε το έργο του συνθέτη στο μεγαλύτερο μέρος και σ’ όλη του την ζωή τον πρόβαλε όσο κανείς άλλος.
Λίγο μετά την αποπεράτωση τους και τα δύο υπέρθυρα αναπαράχθηκαν στο Μόναχο ως ρεπροντουξιόν, οι οποίες βρήκαν ευρεία διάδοση.
Ο δε «Σούμπερτ στο πιάνο» υπήρξε κατά την διάρκεια της ζωής του δημιουργού του, μαζί με το «Φιλί» η πιο δημοφιλής ζωγραφιά του Κλιμτ.

O Βιενέζος ιστορικός τέχνης Dr Fritz Novotny το κατατάσσει στα αριστουργήματα του ζωγράφου. «όχι μόνον, γιατί σ’ αυτόν τον πίνακα εκφράζονται τα ουσιώδη χαρακτηριστικά της τέχνης και της προσωπικότητας του, με ιδιαίτερα συμπυκνωμένη και καθαρή μορφή, αλλά και γιατί αυτός ήταν ένας από τους πρώτους αυτής της τεχνοτροπίας στο έργο του Klimt και έγινε στην αρχή της ώριμης περιόδου της τέχνης του». Ο Γκούσταβ Κλίπτ απασχολήθηκε επί πολύ χρόνο (χρόνια) με τα υπέρθυρα για το σαλόνι Μουσικής του Δούμπα.

Η Alice Strobl παρουσιάζει στο βιβλίο της «Goustav-Klimt οι ζωγραφιές του 1878-1903» 13 σπουδές για τη «Μουσική» και 18 για τον «Σούμπερτ στο πιάνο».
Υπάρχουν ακόμη δύο ελαιογραφίες πολύ παρόμοιες με τα υπέρθυρα.
Η «μουσική Ι» δημιουργήθηκε το 1895 και κατέληξε ήδη από το 1901 στη Νέα Πινακοθήκη του Μονάχου, ο δε δεύτερος πίνακας ο οποίος ζωγραφήθηκε πιθανώς το 1897 βρίσκεται στην κατοχή ιδιώτου.
Κατά την άποψη της Strobl χρησίμευσαν αυτά τα δύο έργα πιθανών, σαν βάση της συμφωνίας για τα υπέρθυρα.
Επίσης για τα υπέρθυρα ο Κλίμτ ζωγράφησε τον πίνακα «Μουσική» πρώτα.
Εκτέθηκε στο κοινό για πρώτη φορά το 1898 στη Secession και ένα χρόνο αργότερα επρόκειτο να δει κανείς εκεί τον «Σούμπερτ στο πιάνο».

Εάν συγκρίνει κανείς τις δύο ελαιογραφίες με τα έργα για το μέγαρο του Δούμπα θα διαγνώσει καθαρά μια αλλαγή της τεχνοτροπίας.
Κατά την νεώτερη έρευνα για τον Κλίμτ, ενώ την πρώτη εκδοχή, του «Σούμπερ στο πιάνο» διαπιστώνεται μία «ιμπρεσσιονιστική έκφραση» η έρευνα αυτή κατατάσσει το μεταγενέστερο έργο (δηλ. το υπέρθυρο) με την ενέργεια σε στιλ σιλουέτας των εικονισμένων προσώπων, τον τρόπο φωτισμού και τον αντιϋλισμό στην τέχνη του «νεοιμπρεσιονισμού».
Είναι εντυπωσιακό ότι ο πιανίστας τόσο στην ελαιογραφία που προαναφέραμε όσο επίσης και στα άλλα προηγούμενα σχεδιάσματα (σκίτσα) δεν έχει ακόμη τα χαρακτηριστικά του Σούμπερτ. Αυτό μας κάνει να υποθέσουμε ότι η ιδέα να παρασταθεί ο Σούμπερτ, προήλθε από τον Νικόλαο Δούμπα.
Αυτά έγραφε ο καθηγητής Novotny στην πραγματεία του (Για τον Klimt και τον Σούμπερτ στο πιάνο) και ότι τα μετέπειτα σχέδια με τη ζωγραφιά του Kuppelwieser, την οποία προέβαλε σε πλάγια αντιστροφή, η ομοιότητα ήταν καταπληκτική.
Πιθανως χρησίμευσε στον Klimt σαν πρότυπο για το υπέρθυρο το πορτραίτο του Σούμπερτ από την ακουαρέλα του Kuppelwieser «Geselschaftspiele der Schubertianer in Alzenbrugg» η οποία ήταν στην κατοχή του Ν. Δούμπα και ήταν κρεμασμένη στο Σαλόνι Μουσικής που διαμόρφωνε ο Κλίμτ.

Ο Δρ. Novotny στη μελέτη του «Zu Gustav Klimt “Schubert am Klavier”» μας δίνει μιά λεπτομερή περιγραφή του πίνακα.
«Κοντά στην αποδιδομένη με ακρίβεια στην ένταση της, μορφή του πιανίστα, στέκεται σαν ένα χαριτωμένο όραμα το κορίτσι που ακροάται και κοντά στο φόντο η με άλλο τρόπο φευγαλέα φιγούρα ενός κυρίου ο οποίος σκύβει σε μιά συζήτηση.
Στην καθαρή αντίθεση του προφίλ και του ανφάνς των δύο μορφών, αριστερά προστίθεται μια σύνδεση με την κάθετη ζώνη των πλήκτρων του πιάνου που οδηγεί στο χώρο της εικόνας και που μαζί με τη σκούρα μορφή του ξύλου δημιουργεί ένα αυστηρό μικρό διακοσμητικό στοιχείο από ορθογώνια, που συγκρίνονται με τα διακοσμητικά ορθογώνια που ο Κλίμτ αργότερα προσθέτει στους πίνακες του. Λιτότητα και σκόπιμη αβεβαιότητα χαρακτηρίζουν τέλος τα κουστούμια και τις κομμώσεις».

Από τον Γκούσταβ Κλιμτ υπάρχουν επίσης σχέδια για την αρχιτεκτονική διαμόρφωση του δωματίου. Τον Φεβρουάριο του 1897 αυτός υπέβαλε στον Δούμπα ένα σκίτσο της οροφής το οποίο κατόπιν εκτελέστηκε σύμφωνα με το σχέδιο.
«Η λευκή επιφάνεια με χρυσές απλίκες έδειχνε στεφάνια από αστέρια και διαπλεκόμενες μεταξύ τους οφιοειδείς γραμμές οι γωνίες στολίζονταν με χρυσούς κλάδους άνθη και κύκλους».

Την 21 Απριλίου έγραφε ο Κλίπτ στον εντολέα του.
«Θα μου επιτραπεί, το Σάββατο μεταξύ 9 και 10 η ώρα ολόκληρο το αρχιτεκτονικό σχέδιο για το Σαλόνι Μουσικής της εξοχότητας σας να παρουσιάσω... τα σχέδια είναι όλα έτοιμα. Χρειάζεται μόνο να τα χρωματίσω, γιατί βέβαια έγχρωμα θα δίνουν καλύτερη εντύπωση».

Ο πίνακας «Ο Σούμπερτ στο πιάνο» εκτέθηκε λίγο μετά το τελείωμα του στην τετάρτη έκθεση των Βιενέζων (Σεσιονιστών) Αποσχιστικών που άνοιξε από τον Μάρτιο μέχρι τον Μάϊο του 1899. Τότε τον είδε – επίσης ο συγγραφέας και κριτικός ο Χέρμαν Μπαρ.
Το 1928 ο πίνακας περιήλθε στην ιδιωτική συλλογή του Λέντερερ (στη Βιέννη) και στα ακόλουθα χρόνια εκτέθηκε πολλές φορές.
Τελευταία φορά στη Sessecion όπου μεταξύ 7 Φεβρουαρίου και 7 Μαρτίου 1943 διοργανώθηκε μια έκθεση για την επέτειο των 80ου γενεθλίων του Γκούσταβ Κλίμτ.

Κατά την διάρκεια του πολέμου οι πίνακες ήταν αποθηκευμένοι σ’ ένα πύργο στην κάτω Αυστρία και δυστυχώς καταστράφηκαν με την διαταγή ενός αξιωματικού των SS, ο οποίος ήθελε να εμποδίσει να πέσουν στα χέρια των Ρώσσων, οι θησαυροί της τέχνης. Μια σειρά από τους ωραιότερους και περιφημότερους πίνακες του Κλίμτ (μεταξύ άλλων και οι μεγάλοι πίνακες για το Πανεπιστήμιο «Ιατρικής» Φιλοσοφίας» και «Δικαιοσύνη» καταστράφηκαν εξαιτίας αυτής της ανόητης διαταγής την 11η Μαϊου. Γράφτηκε «Η πυρκαγιά στο Immendorf» στο περιοδικό «Τέχνη Ι» τεύχος 2 σελ. 40) εκεί που ήταν αυτός ο πύργος.
Αυτά από μία άποψη, ενώ ένας άλλος συγγραφέας βιβλίου για τον Klimt ο Christian M. Nebehay κάνει μια ενδιαφέρουσα επισήμανση γύρω απ’ αυτή την καταστροφή.

Προσπάθησα λέει πρόσφατα με την βοήθεια του βαρόνου Freudenthal να κάνω πιο στενές έρευνες. Ο βαρόνος ήταν μόνο δέκα χρονών όταν το παλιό οχυρωμένο κάστρο, που είχε αποκατασταθεί σε νέογοτθικό στις αρχές του αιώνα, έπεσε θύμα της πυρκαγιάς. Ήταν πολύ μικρός αλλά μπορεί να αναφέρει τις αναμνήσεις της οικογένειας.

Από τους πίνακες του Klimt θυμάται έναν, τη χρυσή Μηλιά, έργο του 1903. (D. 133). Αυτά που λέει δεν εξηγούν τα πάντα αλλά είναι σε θέση να κάνει δυό σπουδαίες διορθώσεις. Ο πύργος έπρεπε να κατεδαφιστεί τελείως, γιατί τα αναγκαία ατσάλινα δοκάρια δεν ήταν διαθέσιμα στα χρόνια μετά το 1945. Τα θεμέλια είναι ακόμα ορατά κρυμμένα πίσω απ’ τα δέντρα.

Η πρώτη λοιπόν εκδοχή ότι τα στρατεύματα των SS έβαλαν φωτιά στο κάστρο και από τον φόβο ότι θα φαίνονταν από τους πύργους και θα δέχονταν πυρά ενώ θα υποχωρούσαν, δεν ευσταθεί αφού το κάστρο δεν κατείχε μια τόσο δεσπόζουσα θέση.

Δεύτερον, φαίνεται αρκετά βέβαιο (σχεδόν βέβαιο) ότι τα γερμανικά στρατεύματα υποχώρησαν προς τα δυτικά χωρίς να δώσουν μάχη. Ούτε κάποια μάχη έγινε εδώ. Οι Ρώσοι προφανώς προέλασαν το μεσημέρι και εγκαταστάθηκαν στο κάστρο όπου ξεκουράζονταν όταν ξέσπασε η φωτιά, πρώτα σε ένα πύργο πριν εξαπλωθεί στους άλλους τρεις. Οι Ρώσοι τότε εγκατέλειψαν το κάστρο υποσχόμενοι βοήθεια που στη πραγματικότητα δεν έδωσαν.

Μόνο χάρις στις προσπάθειες των ιδιοκτητών, η φωτιά ελέγχθηκε και μετά σβήστηκε. Λίγες μέρες όμως αργότερα, κατά το μεσημέρι, η φωτιά ξέσπασε και πάλι στο υπόγειο, καταλαμβάνοντας ταυτόχρονα και τις τέσσερις γωνίες του κάστρου. Αυτή τη φορά δεν μπορούσε πια να ελεγχθεί.

Ο βαρόνος ήταν σε θέση να μου διηγηθεί κάτι καινούργιο. Το 1950 συνάντησε ένα καλοντυμένο ζευγάρι που περιεργάζονταν τον τόπο με ενδιαφέρον. Συστήθηκαν σαν δρ. και κα Μύλλερ (Muller). Υπήρξε ο τελευταίος γερμανός διοικητής στο Immendorf, και διαβεβαίωνε ότι στο κάστρο ήταν εντάξει όταν έφυγαν τα στρατεύματα του. Το μυστήριο λοιπόν παραμένει για το ποιος έβαλε φωτιά σ’ αυτό.

Μέχρι τότε πάντοτε θεωρούνταν ότι οι πίνακες καταστράφηκαν την 11η Μαΐου 1945. Ο βαρόνος Freudenthal όμως αποδεικνύει ότι τα γερμανικά στρατεύματα έφυγαν την τελευταία ημέρα του πολέμου δηλαδή την ημέρα που ο αρχιστράτηγος W. Keitel υπέγραψε την άνευ όρων παράδοση του γερμανικού στρατού στο σοβιετικό στρατηγείο στο Βερολίνο στις 9 Μαΐου και ώρα 00:16. Αφήνοντας περιθώριο για αναγκαία καθυστέρηση. Αυτή θα πρέπει να ήταν και η επίμαχη ημέρα.

Μερικά χρόνια πριν είχα μια άλλη συζήτηση, με μια ηλικιωμένη κυρία, προφανώς τη μητέρα του βαρόνου Freudenthal. Επιβεβαίωνε το ξέσπασμα της φωτιάς στους πύργους και αργότερα στις τέσσερις γωνιές του υπογείου. Όταν όλα είχαν τελειώσει και οι ιδιοκτήτες μπόρεσαν επί τέλους να ξαναμπούν στα δωμάτια, τα μάτια τους αντίκρυσαν ένα αξέχαστο θέαμα: Οι μεγάλοι πίνακες ήταν μαυρισμένοι αλλά με κάποια φαντασία και προσπάθεια μπορούσε κανείς να διακρίνει τα περιγράμματα των μορφών. Μετά ένα ρεύμα αέρος φύσηξε πάνω σ’ αυτά τα θλιβερά λείψανα και τα έκανε να φτερουγίζουν πέφτοντας αργά στο έδαφος σ’ ένα είδος βροχής από στάχτες.
Είπε ότι το θέαμα ήταν σπαρακτικό.

Μεταξύ αυτών που καταστράφηκαν ήταν δεκατρείς πίνακες του Gustav Klimt, μερικοί απ’ αυτούς οι καλύτεροι του.
Σούμπερτ στο πιάνο (D101) 1899. Μουσική ΙΙ (D89) 1898. Σπουδή για τη δικαιοσύνη. Σπουδή για την Φιλοσοφία. Όλοι τέως ιδιοκτησία της οικογένειας Lederer.
Αυτή ήταν η χειρότερη απώλεια της Αυστρίας σε έργα τέχνης κατά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.

Ο Κλίμτ είχε ζωγραφίσει και το πορτραίτο της γυναίκας του συλλέκτη Lederer, την (Σερένα Λέντερερ) Serena Lederer, η οποία ήταν στα νιάτα της σπουδαία καλλονή και είχε σ’ όλη τη ζωή τους τρόπους μιας μεγάλης κυρίας. Ήταν της οικογένειας Pulitzer. Το βραβείο Pulitzer, γνωστό σήμερα σ’ όλο τον κόσμο, απονέμεται μια φορά το χρόνο από το πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης για την πιο εξέχουσα δημοσιογραφική εργασία.

Ο ιδρυτής του Josef Pulitzer, κατάγονταν από την Ουγγαρία και μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου απέκτησε φήμη ως εκδότης εφημερίδων και απέκτησε αξιόλογη περιουσία.

Ζούσαν στο αριθμό 9 της Barthenstein gasse κοντά στο νέο Δημαρχείο στην πιο κομψή περιοχή και το διαμέρισμα τους ήταν γεμάτο από σπουδαίους θησαυρούς τέχνης. Υπήρχαν ωραία έργα και στους τοίχους ήταν κρεμασμένοι πολύτιμοι πίνακες ιταλών καλλιτεχνών της Αναγέννησης και του 18ου αιώνα. Το κάθε τι ήταν της εκλεκτότερης ποιότητας. Μετά το 1899 μερικοί από τους πιο ωραίους πίνακες του Klimt ήταν αναρτημένοι επίσης εκεί.

Οι Lederer ήταν παραδοσιακοί στις συλλεκτικές τους συνήθειες. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι η μεγαλύτερη και σπουδαιότερη συλλογή πινάκων του Klimt διαμορφώθηκε χάρις στην κυρία Serena Lederer. Στην κατοχή τους είχαν επίσης τον μεγαλύτερο αριθμό ιχνογραφημάτων του Klimt.

O Christian M. Nebahay έγραψε, ότι ένας μεγάλος αριθμός των σκίτσων του Κlimt της συλλογής Lederer προήλθε από μία αγορά που η κυρία Serena Lederer έκανε το 1919 στη γκαλερί του πατέρα του Nebehay στο παλιό ξενοδοχείο Μπριστολ.

Είχε ο πατέρας του οργανώσει μια έκθεση τον Ιούνιο εκείνης της χρονιάς κι είχε εκδώσει τον πρώτο κατάλογο των σκίτσων του Klimt από την ιδιοκτησία του. Τα σκίτσα, τόμος ΙΙ. Ο κατάλογος περιελάμβανε 200 επίλεκτα σκίτσα, καλά-καλά δεν είχαν ταχυδρομηθεί οι προσκλήσεις και οι κατάλογοι για την έκθεση, όταν ξαφνικά άνοιξε η πόρτα της γκαλερί και όρμησε κυριολεκτικά η κυρία Serena Lederer. Έριξε μια σύντομη ματιά γύρω και μετά είπε: «Πόσο κοστίζουν όλα αυτά κύριε Nebehay;».
Ο πατέρας του νόμισε ότι δεν άκουσε καλά, αλλά εκείνη συνέχισε: «Μήπως δεν έγινα σαφής; Είπα όλα αυτά και το εννοώ. Λοιπόν πόσο κοστίζουν;»
Κι εκείνος βιαστικά λογάριασε τις τιμές από τον κατάλογο του κι είπε πόσο κοστίζουν.
«Εντάξει» ήρθε η απάντηση. «Στείλτε τα μου όλα στην Barthensteingasse (που ήταν το σπίτι τους). Καλημέρα». Και όρμησε ξανά έξω, αφήνοντας τον πατέρα μου άφωνο.
Εκείνη, προσθέτει ο συγγραφέας, ήταν η τελευταία μεγάλη αγορά της οικογένειας Lederer. Η Serena Lederer, προσθέτει ο συγγραφέας, υπήρξε μαθήτρια του Klimt επί δεκατέσσερα χρόνια. Η πληροφορία προέρχεται από ένα γράμμα του Egan Schiele στον Arthur Roessler, με χρονολογία 24 Δεκεμβρίου 1912.

Ο γιος τους ο Erich Lederer ήταν κι αυτός πολύ προικισμένος, ανατράφηκε στην πολιτιστική ατμόσφαιρα του πατρικού σπιτιού και έφτασε να γίνει ένας εξέχων εμπειρογνώμονας και γνώστης της τέχνης.
Αυτός είχε ιδιαίτερη προτίμηση στον Egon Schiele. (Ένας από τους ζωγράφους, που θαυμάσαμε, μερικούς από τους υπέροχους πίνακες του, που εκτέθηκαν στην έκθεση αυτή, του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών).
Ο Schiele ζωγράφισε ένα πορτραίτο του νεαρού τότε Erich Lederer μετά την πρώτη τους συνάντηση που ήταν η πρωτοχρονιά του 1912-13 το οποίο σήμερα βρίσκεται στο Kunstmuseum στη Βασιλεία της Ελβετίας το οποίο δωρήθηκε στην ανάμνηση του Erich Lederer.
Υπήρξε δε και μαθητής του Egon Schiele.
Έπεισε με την αγάπη που είχε για τον δάσκαλο του, τους γονείς του να αγοράσουν τα σκίτσα του Schiele. Είχαν εν τέλει αποκτήσει τόσα πολλά σκίτσα του Schiele όσες οι μέρες του χρόνου.

Προς το τέλος του πρώτου παγκοσμίου πολέμου κυκλοφόρησε επίσης μια έκδοση πανομοιότυπων εικοσιπέντε ιχνογραφημάτων (σκίτσων) από την συλλογή τους που οι Lederer είχαν αγοράσει από τον ίδιο τον Κλιμτ (Klimt).
Η συλλογή Lederer των πινάκων του Klimt κυνηγήθηκε από μια κακή τύχη.
Όταν η Αυστρία προσαρτήθηκε από την Γερμανία το 1938 η συλλογή κατασχέθηκε, μόνο τα πορτραίτα της οικογένειας μπόρεσαν να σωθούν και να φυγαδευτούν πέρα από τα σύνορα.
Οι άλλοι πίνακες του Klimt, μαζί με τους πανεπιστημιακούς πίνακες (από τους οποίους η «Φιλοσοφία» και η «Δικαιοσύνη» ανήκαν στους Lederer χάθηκαν το 1945 στη πυρκαγιά του πύργου Immendorf στη κάτω Αυστρία όπου είχαν αποθηκευτεί – όπως προανέφερα.
Ο Erich Lederer που μετανάστευσε στη Γενεύη το 1938 με τη νεαρή σύζυγο του πήραν μαζί τους πολύ λίγα εκτός από τα ρούχα που φορούσαν. Κατάφερε να διασώσει τα σκίτσα του Κλιμτ και του Schiele από τα νύχια των αρχών. Στις μέρες της μεγαλύτερής του οικονομικής ανάγκης πούλησε μερικά απ’ αυτά μισοτιμής για να το επιβιώσει αλλά κατόρθωσε να διατηρήσει όλα τα σκίτσα που πραγματικά εκτιμούσε και ποτέ δεν τα έδωσε πιστεύοντας ότι μια μέρα ο κόσμος θα συνειδητοποιούσε πόσο μεγάλοι καλλιτέχνες ήταν.
Αξιώθηκε ευτυχώς προς το τέλος της ζωής του, να δει τους δύο αγαπημένους του καλλιτέχνες να καταξιώνονται όπως τους έπρεπε.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης και το γράμμα του δασκάλου του με ημερομηνία 3 Οκτωβρίου 1914.
Του έγραφε ο Εgon Schiele.
«Αγαπητέ Έρικ,
Έχετε πάρα πολύ λίγη εκτίμηση για την τέχνη. Είστε αρκετά μεγάλος ώστε να είστε ικανός να ξεχωρίζετε ανάμεσα στη πραγματική τέχνη και το κίτς. Είτε γίνετε καλλιτέχνης ή επιχειρηματίας, θα πρέπει να ξέρετε τι προτιμάτε. Αλλά αν θέλετε να γίνετε καλλιτέχνης θα πρέπει να εργάζεσθε ακατάπαυστα και με πλήρη πίεση, ώστε μετά από λίγα χρόνια να αποκτήσετε την ευχέρεια και την ικανότητα που θα σας κάνουν ικανό, να εκφράζεσθε σε ζωγραφιές την πνευματική σας ζωή, τη φιλοσοφία και τις εντυπώσεις σας.
Όταν εργάζεστε θα πρέπει να εργάζεστε μαζί μου στο στούντιο και όχι στο σαλόνι.
Ξέρω γιατί αυτό δεν θα λειτουργήσει και ξέρω ότι δεν ξέρετε γιατί...»

Και για να κλείσω όλο αυτό το αφιέρωμα, που αφορμή υπήρξε η έκθεση του Μεγάρου Μουσικής που ολοκληρώθηκε στις 6 Ιανουαρίου, άλλη μία έκθεση στις 30 Δεκεμβρίου ξεκίνησε αυτές τις μέρες στη Neue Galerie της Νέας Υόρκης με έργα του Gustav Klimt και θα διαρκέσει ως τις 30 Ιουνίου του 2008.
Η μεγάλη επιτυχία που σημειώνει όπως γράφουν, αποδεικνύει την έλξη που ασκεί ο βιεννέζος αυτός ζωγράφος και στις μέρες μας.



Ευχαριστίες στον άντρα μου για την βοήθεια στο μεταφραστικό μέρος από τα αγγλικά και για όποιες δυσκολίες είχα στην γερμανική γλώσσα.

ΠΗΓΕΣ:
-Δημοτική βιβλιοθήκη της Βιέννης 1997, βιβλίο αφιερωμένο, στον Σούμπερτ για τα 200 χρόνια από την γέννηση του και μαζί στον Νικόλαο Δούμπα. (Στην γερμανική γλώσσα όπως και οι φωτογραφίες).
 -Η οικογένεια Δούμπα και η σημασία τους, για την Βιέννη και τη Αυστρία. Πανεπιστιμιακή διατριβή, της ιστορικού τέχνης κυρίας Ελβίρας Κονέσνυ. Στα γερμανικά – χρονολογία έκδοσης 1986.
-Γκούσταβ Κλίμτ. Από τον Χριστιάν Νέμπεχαϊ. Επίσης φωτογραφίες Εκδ. Οίκος Thames & Hudson 2007 (στα αγγλικά).
Επιλογή σχετικών αναρτήσεων:

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ